Euskal industriak iazko zailtasun eta ilusio berberekin hasi du urte berria, eta horrek erakusten du egoera ekonomiko konplexua dela; izan ere, zeregin batzuetan aurrera egin dezake (inbertsioak, talentua, trantsizioak), baina, aldi berean, helburuak daude, hala nola inflazioa jaistea, Europako funtsak iristea edo inguruabar geopolitikoak hobetzea, eta horiek gertaeren bilakaeraren mende daude. 2024. urtea zaila izan zen sektorearentzat, batez ere bere merkatu nagusiak -Alemania eta Frantzia- ordezkatzen dituzten Europako ekonomien hauskortasunak markatuta, eta, oro har, urtean zehar behetik gora egin zuen.
Abenduko datuarekin azken balantzea egiteke, eragileen kalkuluek hazkunde laua islatzen dute. Aurreikuspenen azken eguneratzean, Confebaskek kalkulatu zuen 2024an industriako BPGa % 0,3 igoko dela, aurreko urteko % 1,8aren aldean; Eusko Jaurlaritzatik, berriz, hiruhilekoko azken txostenak jasotzen du, azarora arte, sektoreak “ahultasun nabarmeneko” tonua zuela eta bere balio erantsia “aurreko urtearekin alderatuta % 0,7 baino ez zela handitu, aldi horretan ekonomia osoak izandako erritmoa baino askoz ere txikiagoa”. Bestalde, Eustatek egiten duen Industri Produkzioaren Indizeak (IPI) erakusten du industriak % 1 egin zuela behera urteko lehen hamaika hilabeteetan. Testuinguru horretan, industriak urte honetan dituen erronkak askotarikoak eta elkarren artean lotuak dira.
Europaren susperraldia
Euskal enpresentzat funtsezkoa da Alemaniako eta Frantziako ekonomien hobekuntza. Prozesu hori uste baino konplexuagoa da, eta, horrez gain, herrialde horietan segurtasun politikorik eza dago, goranzko muturreko indarrak baitaude, epe labur eta ertainean etorkizuneko itxaropen guztiak baldintzatzen dituztenak. Bi herrialdeetako automobil-industriaren susperraldia, lehengaien inflazioak eta diruz lagundutako Txinako ibilgailu elektrikoaren lehia basatiak ahuldua, funtsezkoa da euskal ehunarentzat. Hala ere, esportazio horien zati bat bereganatzen ari diren beste helmuga batzuk agertzen ari dira, hala nola Mexiko, Herbehereak, Italia eta Erresuma Batua, Europako merkatuekiko loturak berreskuratzen saiatzen ari direnak, beren ekonomiak brexit-aren osteko zailtasunak atzean uzten ez dituela egiaztatu ondoren.
Kostuak
Inflazio orokorrari eutsi arren, energiaren eta oinarrizko horniduren kostuak garestitzen jarraitu du industria-sektore osoan, eta Euskal Autonomia Erkidegoa ez da salbuespena izan. Aldagai hori kontrolatzea – zaila da, nazioarteko egoeraren mende baitago – oinarrizkoa da enpresentzat; izan ere, Confebaskek azpimarratu duenez, lan-kostuak (soldatak eta kotizazioak) handitzen ari dira, eta errentagarritasun-marjinak estutzen. Bestalde, finantzaketarako sarbidea aurreko ekitaldietan baino eskuragarriagoa izatea espero da, EBZk azken hilabeteetan antolatutako interes-tasen jaitsierei esker, tasa orokorra % 4,5ean utzi baitute.
Protekzionismoa
Hilabete honetan Donald Trump AEBko presidentetzara itzultzeak munduko merkataritza hankaz gora jartzearekin mehatxatzen du, agintzen dituen muga-zerga handiak ezartzea erabakitzen badu. Trump kexu da AEBk merkantzien bolumen handiagoa erosten dielako Europako herrialdeei alderantzizko ibilbideak jarraitzen duena baino, Txinari buruz duen kexaren antzekoa. Gai horietan guztietan oreka bat aurkitzea, geopolitikarekin ere zerikusia duena, oso garrantzitsua izango da euskal enpresentzat, Joe Bidenen kanporako irekiera inbertitzaileari esker gero eta kontratu gehiago eskuratu baitituzte Estatu Batuetan. Bestela, Europako ekonomiak eta, ondorioz, euskal industria-sareak sufritu egingo dute. Gainera, Ukrainako eta Gazako gatazken bilakaerak ere eragina izango du. Izan ere, Gazan, Itsaso Gorriko huthien blokeoak izugarri igotzen du garraioaren kostua.
Talgo eta Gamesa
Hilabete hau amaitu baino lehen (Gobernu zentralak ezarritako epea) ebatzi beharko litzateke Sidenor euskal taldeak iaz planteatu zuen Trilantic funtsaren esku dauden Talgoren akzioen % 29,9 erosteko proposamenaren norabidea. Aurrera eginez gero, laguntza positiboa izango litzateke trenbidearen fabrikatzaileak Rivabellosan (Araba) duen lantegiarentzat (700 langile) eta inguruko gainerako industria laguntzailearentzat. Aldi berean, Siemens Gamesak, Euskadin hainbat zentrorekin, aplikatu nahi duen EEEaren aplikazioa egiaztatu beharko da. Espainian aurreikusitako 255 irteerak ez dira guztiak 2025ean gauzatuko, 2026ra arte baizik. Aldi berean, Asteasu, Lerma, Burgos eta Zamudioko bulegoetan 426 pertsonentzako ERTE bat martxan hasiko da.
Trantsizioak
Euskal enpresen aurtengo ibilbide-orria markatuko duen beste kapitulu bat trantsizio energetiko eta digitalek ezartzen dituzten betebeharrak betetzean egongo da. Industrien jarduera produktiboaren deskarbonizazioan aurrera egiteko beharrak inbertsioak areagotzea eskatzen du, eta prozesu hori nahitaezkoa da, baina baikortasuna ere adierazten du, ondo amaituko den ibilbide-orria baita. Aldi berean, trantsizio digitalak prestakuntzaren aldeko ahaleginak areagotuko ditu, baita Adimen Artifiziala konpainien lehiakortasuna eta produktibitatea handitzeko beste baliozko tresna bat izan dadin ere. Eta alde guztietatik gero eta ohikoagoak diren zibererasoak alde batera utzi gabe, galera ekonomikoak eta erakundeen egonezina ekarri ohi baitituzte.
Enplegua
Industriako enplegua eraikuntzaren eta zerbitzuen sektoreetakoa baino proportzio txikiagoan ari da hazten. Inkesta egin zaien enpresen arabera, Confebasken aurreikuspenen arabera, “enplegu-aurreikuspenak moteldu egiten dira, langile kopurua handitzea aurreikusten duten enpresa gutxiagorekin”. Ildo horretan, industria aspalditik ari da azpimarratzen zaila dela langile kualifikatuak aurkitzea, eta zeregin horretan sartuta dago Estatuko eta Europako industria-sare osoa ere, kontinente osoak bizi duen krisi demografikoari lotutako arrazoiengatik. Hori konpontzeko, ikuspegi aldeaniztuna behar da.
Europako funtsak
Pandemia piztu zenetik bost urte betetzear direnean, Europako Next Generation funtsak, industria-berrikuntzarako palanka gisa balioko zuen bultzada gisa espero direnak, ez dira erabat enpresetara iristen, burokrazia batek horietako asko desanimatzen dituelako. Alde horretatik, euskal erakundeek zeregin handiagoa eskatzen dute funts horien kudeaketan, funts horien kapilaritate hobea ziurtatu ahal izateko. Europako Batzordearen plan birzentralizatzaileak berretsiz gero, funts horiek industriara iristea oztopa dezakete.