2024. urtea amaituta, EAEko lan-merkatuak argi eta garbi eutsi die COVID-19aren pandemiaren ondoren ekonomiak izan duen bilakaera baldintzatzen duten erasoei. Azken datuen arabera, langabeziak hamarren bat egin zuen behera, 2023ko % 7,2tik 2024ko hamabi hilabeteetako balantzea ixteko erabili zen % 7,1era. Azken urtean 15.700 landun gehiago izan dira. Gainera, guztira, langabeen kopuruak beheranzko joerari eutsi zion, 107.380 langabetu baitzeuden, 2008tik abendu batean erregistratutako baliorik baxuena, ekonomia osoa Estatu Batuetan sortutako Atzeraldi Handiak lehorrean etendako hedapen-ziklo batean zegoenean eta ondoren munduko gainerako lekuetara eramana, Europari eta bere finantza-merkatuei bereziki eraginez zorraren krisiaren ondorioz.
Hala ere, datuen irakurketak kontuan hartu beharreko beste ondorio batzuk ere ematen ditu, batez ere desberdintasun eta prekarietate errealitateak islatzen dituztelako. Bestalde, badirudi kontzeptu horiek lan-merkatuan enkistatu direla, hain zuzen ere atzeraldi horren ondorioz, eta pandemiak ekarri zuen geldialdiak areagotu egin zituen arazo horiek.
Langabeen urteko batez bestekoari erreparatuta, Euskadik 2019ko langabezia-estatistikak baino nabarmen hobeak ditu, pandemia piztu aurreko azken urtean. Hala, urte horretan, adibidez, 16 eta 24 urte bitarteko tartean 10.200 langabe zeuden, eta iaz, berriz, 8.900. Bitartean, 25 eta 44 urte bitartean 50.800 izatetik 34.200 izatera igaro da. Azkenik, 45 urte eta gehiagokoetan, 42.800 langabe izatetik 36.100 izatera igaro da. Hala ere, 2023. urtearekin alderatuta, langabeziak gora egin du tarte horretan, urte horretan 34.600 baitziren. Hau da, 1.500 pertsona inguru gehiago daude langabezian, eta eragin berezia dute emakumeen artean. Josu Ferreiro EHUko Ekonomia irakaslearen ustez, gorakada horretan ikusten da adin-tarte horretan gero eta emakume gehiago ari direla lan bila, batez ere 55 urtetik aurrera.
Bere ustez, soldata baxuak, lanaldi partzialeko enpleguaren igoera eta azken hiru urteetan inflazioak izan duen eraginaren ondoriozko errenta-galera bezalako zirkunstantziek 55 urtetik gorako pertsona asko lan-merkatura itzultzera bultzatzen ari dira, errealitate horri aurre egiteko aukera emango duten diru-sarreren bila. “Gainera, ez dugu ahaztu behar EAEko biztanleria landuna zahartze-fenomeno orokor batean murgilduta dagoela, eta, beraz, gero eta langile gehiago ditugula adin-talde horietan, eta gutxiago adin-tarte gazteenetan”, adierazi du. Gainera, badago beste inguruabar bat emakumeak lan-merkatuan sartzearen atzean dagoena, eta azken hamarkadan Euskadira iritsi diren emakume etorkinen kopurua handitzen ari da. Horietako asko zerbitzuen sektorean erabiltzen dira. “Enplegu aniztasuna gero eta gehiago hazten ari da, soldata bakar batekin, askotan urria dena, beste lan bat behar delako. Lehen, adin horietan, langile batzuek lan-merkatutik erretiratzea erabakitzen zuten, baina orain askori beste lan bat aurkitzea beste aukerarik ez zaie geratzen “, adierazi du Ferreirok, eta “langile pobrearen” figuraren hazkundea azpimarratu du (ez bakarrik Euskadin, baita Estatu osoan ere). Izan ere, Eustaten arabera, iazko laugarren hiruhilekoan EAEko 925.100 etxekoen unitateetatik heren batek ez du pertsona aktiborik, aurreko hiruhilekoan baino 4.100 gehiago. Era berean, karrera profesionalaren azken zatian lana bilatzen duten langileen gorakada horretan, Espainiako Gobernua sustatzen ari den erretiro aurreratuen zigorrak ere garrantzia hartzen du.
Azken urtean sortutako enplegu gehiena zerbitzuen sektorean kontzentratzen da, eta joera hori sendotu egiten da industriak izaten jarraitzen duen zailtasunen aurrean. Enplegu publikoak ere indar handiz hazten jarraitzen du, azken bost urteetan sortutako lanpostuen ia erdiak bereganatzen baititu. “Zerbitzuak dira enpleguari tira egiten dion sektorea, industrian aurreikuspenak ez direlako onak, eta Estatu Batuek ezarri nahi dituzten neurri protekzionistak ere ez direlako onak. Produktibitate txikia eta soldata txikiak dituzten sektoreetan ari da enplegua gehien hazten”, ohartarazi du EHUko irakasleak.
Bere ustez, “turismoa gero eta pisu handiagoa hartzen ari da BPGan, baina galdera da ea horrela jarraituko duen”. “Pandemiaren ostean, bidaiatzeko behar psikologiko bat erreaktibatu da, nahiz eta familien diru-sarrerek behera egin. Orain, Alemania eta Frantzia bezalako herrialdeen krisi egoerarekin, zaila da turismo fluxuak mantentzea “, ohartarazi du Ferreirok. Azkenik, eta kontratu mugagabea duten langileen kopurua 29.700 pertsonatan handitu den arren (aurreko urteko laugarren hiruhilekoarekin alderatuta), unibertsitateko irakasleak gogorarazi du “aldizkako langile finkoak gero eta gehiago direla, eta aldi baterako eta lanaldi partzialeko enpleguaren tasa altuek jarraitzen dutela”. “Aldizkako kontratu finkoa hezkuntza eta turismoa bezalako sektoreetarako pentsatu zen, baina gainerakoetara zabaltzen ari da. Horrek guztiak desberdintasuna ere areagotzen du”, adierazi du.