Donald Trumpek merkataritza gerra hasi du. Oraingoz, Estatu Batuetako muga-zergak Txinako produktuei soilik aplikatu zaizkie, mexikarrei eta kanadarrei aplikatzea hilabetez eten ondoren. Eta iragarkien, adierazpen gurutzatuen eta mugimendu diplomatikoen artean, Europar Batasunak arnasketa dauka. Asko hitz egin da azken asteetan irabazle eta galtzaileez, baina egia esan, gerra komertzial batean, gerra konbentzional batean bezala, ez du inork irabazten.
Federico Steinberg Elkano Institutuko ekonomia adituak data batean jarri du arreta: apirilean. “Europar Batasuna prestatzen joan behar da, Estatu Batuetara egiten dituen esportazioen gaineko muga-zergak apirilean iritsiko baitira ziurrenik, behin Administrazioak Ipar Amerikako merkataritza-bulegoei eta -kalteberatasunei buruzko ikerketaren emaitzak aurkezten dituenean, erraza baita esango dutena aurreratzea”, esan du.
Hasteko, esango dute Estatu Batuetako defizit komertziala oso handia dela eta iaz 1,212 bilioi dolarrera iritsi zela. Herrialdeak 3,29 bilioiren truke erosi zituen ondasunak kanpora, Mexikotik egindako inportazioen errekorrarekin, eta 2,08 bilioiko salgaiak esportatu zituen. Erosten dituen produktu nagusiak automobilak, farmaziako produktuak, petrolioa, telefono mugikorrak eta frutak dira. Europar Batasunari dagokionez, 2024ko datuek (azarora arte) erakusten dute AEBk 352.000 milioi dolar inguru esportatu zituela kontinente zaharrera eta 555.600 milioi inportatu zituela, 213.700 milioiko defizita sortuz merkataritza-balantzean. EBri erosten dizkion ondasun nagusiak botikak, automobilak eta farmazia-produktuak dira.
Desoreka horrek azaltzen du, neurri batean, Trumpek hasitako gerra komertziala, bere kide komertzial nagusietatik hasi dena: Mexiko, Kanada eta Txina, ordena horretan. Baina gauzak ez dira hain errazak, eta protekzionismo hori agintari estatubatuarraren “oinean tiro bat” izan liteke. “Muga-zerga horiek – batez ere Mexikori eta Kanadari eragiten dietenak – arrazoi ekonomikoengatik justifikatu ezin direnez, merezi du trumpisten merkataritza-filosofiari erreparatzea”, dio Steinbergek. Filosofia horren oinarria da “esportazioak onak direla eta inportazioak txarrak”. “Ikuspegi manikeo horrek pentsarazten dio merkataritza-politikaren helburuetako bat aldebiko merkataritza-defizitak ezabatzea dela, eta hori egiteko modurik onena muga-zergak ezartzea dela”, azaldu du analistak.
Hala ere, Estatu Batuentzako ondorio negatiboak hainbat izan daitezke: berehalakoenak, prezioen igoera eta hornidura-kateen etenak automobilgintza edo siderurgia bezalako sektoreetan. Eta, epe ertainera, pisu galera munduko ekonomian. “Herrialdeak beren estrategiak egokitzen ari dira merkataritza dibertsifikatzeko eta, horrela, AEBekiko mendekotasun ekonomikoa murrizteko”, azaldu du Armando Alvares nazioarteko politikako aholkulariak.
Negoziazio-bidea
Ikus dezagun Mexiko eta Kanadaren kasua. Lehena Estatu Batuetarako fruta eta barazkien lehen hornitzailea da; bigarrena, produktu energetikoena. Eta biek hornitzen dituzte ibilgailuak eta haien osagaiak, baita altzairua ere bizilagunari. “Kate-efektuak larriak izango dira, batez ere malgutasunik eta kapitalik ez duten fabrikatzaile txiki eta ertainentzat, hornitzaile alternatiboak azkar aurkitzeko edo energiaren kostu gero eta handiagoak xurgatzeko”, ohartarazi du National Association of Manufacturers erakundeko presidente Jay Timmonsek, aste honetan, hiru bizilagunen arteko ekaitzaren erdian. Gogorarazi behar da 1994tik merkataritza libreko itun bat dutela eta haien ekonomiak oso mendekoak direla, gustatu ala ez. Mexikok esportatzen duen guztiaren % 83 saltzen dio Estatu Batuei, eta Kanadak, % 77.
Horregatik, ez da harritzekoa Claudia Sheinbaumek eta Justin Trudeauk negoziazioaren bidea aukeratu izana, hori baita Europar Batasunak muga-zergak ez iristeko egin nahi duen bidea. “Trumpekin negoziatu behar dugu, gai garrantzitsuenetako bat da gaur egun”, adierazi du aste honetan Petteri Orpo Finlandiako lehen ministroak, Bruselan buruzagien bilera batera iritsi denean.
Trumpen muga-zergen zurrunbiloan hurrengoak izateko kezka ez dute blokean ezkutatzen. Christine Lagarde EBZko presidenteak ere argi utzi du Europa suspertzeko beharrezkoa dela kanpoko eskaria berreskuratzea. Eta, noski, Trumpek egiten duenak bete-betean eragingo du honetan. “Merkataritza-tentsioek gora egiten badute, gure hazkundea geldiaraz liteke, eta euroguneko aurreikuspen makro eta inflazio guztiak askoz ere zalantzazkoagoak izango lirateke”, adierazi du Lagardek. Aurreikuspenak ez dira berez onak izango, aurten Eurogunea % 0,9 soilik haztea espero baita, batez ere Alemaniako krisiak eraginda (automobilgintzarekin eta esportazioekin oso lotuta).
Ikuspegi horren aurrean, mugimenduak hasi dira dagoeneko. Eusko Jaurlaritzak merkataritza-ganberek, foru-aldundiek, klusterrek eta gainerako “ehun produktiboek” osatutako ekintza-talde bat aktibatuko du aste honetan, Euskadiren defentsa industrialerako. Sektorearentzat berez zaila den une honetan, merkataritza-gerra horrek euskal enpresetan duen eraginaren inguruko kezka errealitate bat da. Estatu Batuak Euskadiko laugarren bazkide komertziala dira, eta iaz 2.082 milioi euroko balioa zuten ondasunak esportatu ziren herrialde horretara (azarora arte, eskuragarri dauden azken datuen arabera).
Euskal enpresak esportazioen beldur dira, eta sektore kaltetuenak automobilgintza, ardoa (aurreko legegintzaldian Trumpen salmentak % 20 jaitsi ziren) eta siderurgia izan daitezke. Azkenik AEBetako muga-zergak ezarriz gero hartuko lituzkeen balizko errepresalietan ere ari da lanean Brusela, baina oraindik ez du bere asmoen berri eman. Martxoaren 1ean gertatuko dena funtsezkoa izango da, Trumpek Mexikorekin eta Kanadarekin onartu duen hilabeteko su-etena amaitzen denean. Hortik aurrera, gertatzen dena gertatzen dela, begiradak Europar Batasunera zuzenduko dira.
Mehatxua
Zati baten ñabardura orain dator. Izan ere, Trump muga-zergen mehatxua ere erabiltzen ari da zenbait helburu lortzeko presio-tresna gisa (horregatik onartu zuen gogotik su-etena). Mexikoren kasuan, argi dago mugan militarizazioa indartzea, 3.000 km baino gehiagoko lerroa, pertsonak eta drogak gurutzatzen dituena, baina baita Estatu Batuetatik herrialde aztekara sartzen diren eta gerra eta kartelen boterea elikatzen duten armak ere. “(Trump) ziur dago, estatubatuarra munduko merkaturik aberatsena denez eta denak merkataritza-gerra baten beldur direnez, herrialdeak prest egongo direla kontzesioak egiteko (bai komertzialak, bai bestelakoak), muga-zergarekin mehatxatzen baditu”, azaldu du Steinbergek. Hiru herrialdeek asko dute negoziatzeko hilabete honetan, eta ikusi beharko da ea akordio batera iristen diren elkarrekin dituzten arazoei aurre egiteko. Muga-zergak ezarriz gero, Mexikok eta Kanadak B plana dute errepresalia moduan, eta orduan ondorioei itxarotea baino ez da geratzen.