Energia nuklearrari buruzko eztabaida aldian behin berpizten da, batez ere, gaur egungoak bezala, familien eta enpresen faktura energetikoa era guztietako faktoreek garestitzen dutenean, hala nola Europako gas-inflazioak, erregaien igoerak edo ekonomiaren segmentu guztiak zigortzen dituen elektrizitate batek. Hala ere, gogoeta horiek alde batera utzita, kontua da Europa banatuta dagoela gai horretan, eta Estatuan, berriz, adostasuna energia berriztagarrien sorkuntzan aurrera egitearena dela.
PwC aholkularitza-enpresak berriki egindako txosten baten arabera, euskal industriak % 35 gehiago ordainduko luke elektrizitateagatik, baldin eta “itzalaldi nuklearra” behin betiko exekutatzen bada. Joan den hilabetean, eta Kongresuak Gobernuari zentralen bizitza baliagarria luzatzea eskatzen dion legez besteko proposamena onartu arren, Trantsizio Ekologikorako Ministerioak Espainiako zentral nuklearrak ixteko egutegiari eustea erabaki zuen.
Itxiera nuklearraren egutegia 2019an hitzartu zuten zentralen jabe diren konpainiek eta Enresak (hondakin erradioaktiboen kudeaketaz eta instalazio nuklearren desegiteaz arduratzen den enpresa publikoa), eta Energiaren eta Klimaren Plan Nazional Integratuan (PNIEC) dago jasota (2021-2030). Akordio horren arabera, Espainiako zazpi zentral nuklearrak modu mailakatuan itxi behar dira 2027tik 2035era bitartean, Almarazetik hasita (2027ko azarotik 2028ko urrira) eta Trillotik amaituta 2035eko maiatzean. Baina zentralek ustiatzen dituzten enpresek uste dute testuingurua desberdina dela 2019koaren aldean; izan ere, energia-hornidurako arazoak ez ziren hain larriak, eta, gainera, erregai fosilen gainean ez zegoen orain gertatzen diren inflazio-tentsiorik.
PwC-ren dokumentuaren arabera, “Espainian energia nuklearrik ez dagoen egoera batean, ziklo konbinatuek sorkuntza-galera ia osoa ordeztu beharko lukete, eta horrek elektrizitatearen handizkako prezioa 37 megawatt orduko igotzea ekarriko luke”. Gainera, PwCk defendatzen du zenbat eta handiagoa izan “kostu aldakor baxuko” teknologien ekarpena (energia berriztagarriak eta nuklearra barne), orduan eta merkeagoa izango dela elektrizitatearen prezioa. Era berean, aholkularitzak dioenez, “nuklearrik gabe, elektrizitatearen hornidura kolokan egongo litzateke” berriztagarrien eskari handia eta ekarpen txikia egonez gero.
Hala ere, azken bide hori da, energia berriztagarrien bidea, modu itzulezinean irekitzen ari dena, nuklearraren kaltetan, Espainian behintzat. Euskadin, euskal administrazioko iturriek azpimarratu dute nuklearra ez dagoela “ez horizontean, ez agendan”. Nolanahi ere, iturri berberek aitortzen dute Europan berriro ireki den eztabaida dela, EBk gasa biltzeko dituen arazoen ondorioz. Errusiaren inbasioaren ondorioz, gatazka militar ireki bat sortu zen Ukrainarekin, eta gasaren hornikuntza nabarmen garestitu da.
Espainiak batez ere Aljeriara erosten du gasa, baina baita Estatu Batuetara ere. Europako beste herrialde batzuek Errusiako gas-hornidura Qatarrekoarekin ordezkatzea erabaki dute. Nolanahi ere, baliabide hori batez ere itsasontziz lekualdatu behar da, kontinentean zeharreko gasbideen bidez lekualdatu beharrean, eta horrek kostuak areagotzen ditu. Hori dela eta, zenbait herrialdek nuklearraren aldeko beste apustu bat egin dute, energia-iturri eskuragarriagoa baita, baina ingurumen- eta segurtasun-arloan arrisku gehiago ditu. Frantziak ez du nuklearraren erabileran atzera egiteko asmorik, eta “minizentral” berriak irekitzeko asmoa du. Aitzitik, Alemanian, non gas errusiarraren mozketa gehien sentitzen den, planteamendua nuklearrarekiko arbuioa da, Gerra Hotzaz geroztik energia horren aurkako pentsamenduaren tradizioa dela eta, eta 2011n Japoniako Fukushimako zentralean izandako istripuaren moduko gertakariek areagotu zuten. Hala ere, berriztagarriak ere ez dira ari herrialdeko energia-eskemaren jabe egiten, ikatzezko zentral termikoak mantentzearen alde egiten jarraitzen baitu, oso kutsagarriak baitira eta ez baitute laguntzen jasangarritasun klimatikoan.
Hala ere, energia berriztagarria garraiatzeko azpiegitura hobeak eraikitzea eskatzen da. PwC-ren txostenak jasotzen duenez, “ezin izango da hainbeste ahalmen berriztagarriren integrazioa lortu biltegiratze-eskala handiko garapenik gabe, eta hori oso atzeratuta doa, eta ez da errealista izango espero den hazkundea”. Eskaera hori bera egiten ari dira EAEko hainbat agintari eta enpresaburu azkenaldian. Izan ere, energia-garraioko sare berrien diseinuak eta eraikuntzak, batez ere eolikaren eta orubearen eraginez sortzen direnenak, hornidura eskuragarriagoa berma lezakete industria- eta etxe-sare guztientzat, eta, aldi berean, inbertsio bat beharko lukete, eta inbertsio horren onuradun izango lirateke euskal enpresak, diseinatzeko eta gauzatzeko eskaeren bidez. Epe laburrean, nolanahi ere, Eusko Jaurlaritzak penintsulan ezarritako gas-huba hobetzen laguntzearen aldeko apustua egiten jarraitzen du, Bilboko Portuan baitago Estatuaren birgasifikazio-instalazioetako bat. Espainia da mota horretako instalazio gehien dituen herrialdea, EB osoan dauden hogei instalazioetatik zazpi baititu. Bilboko Portukoaz gain (300.000 metro kubikoko edukiera du), Bartzelonakoa (handiena, 760.000 metro kubikokoa), Cartagenakoa, Huelvakoa, Saguntokoa, A Coruñakoa eta Gijongoa daude, azken hori funtzionatzen hasi baita.