Finantza-bazterketa da gizarteko sektore ez txiki batek aurre egin beharreko arazoetako bat. Banku-zerbitzuen digitalizazioak eta kreditu-erakundeek aspaldidanik abiarazi duten kostu-aurrezkiak – onurei dagokienez unerik onenetako batean – sarbide-puntuen eta bulegoen kopurua jaistea eragin dute. Aldiz, kutxazain automatikoen kopuruak gora egin du, Espainiako Bankuak gai horri buruz egin berri duen txosten bateko datuen arabera.
Banku-zerbitzuetarako irisgarritasun presentziala Espainian izeneko txostenak gai horren egoera eta 2023an izan duen bilakaera jasotzen ditu. Azterketa horretatik ondorioztatzen da eten digitalak bere horretan dirauela, azken urteotan administrazioek eta bankuek hori murrizteko asmoak aldarrikatu dituzten arren. Arazo hori kronizatu egiten da, batez ere pandemiaren ondorengo suspertzetik, eta bereziki kalte egiten die adin handieneko populazio-segmentuei, bai eta gaitasun ekonomiko eta hezkuntza-baliabide gutxien dituztenei ere.
Txostenaren arabera, finantza-zerbitzuak ematen dituzten banku-bulegoetara, kutxazain automatikoetara eta ordezko baliabideetara (posta-zerbitzuak eta sukurtsal mugikorrak, esaterako) sartzeko puntuak daude. 2023an zehar, banku-zerbitzuetara aurrez aurre sartzeko puntuen kopuruak beherakada txiki bat izan zuen Espainian, 68.320tik 67.943 izatera igaro baitzen. Aurreko urtearen aldean % 0,55eko murrizketa izan zen, jaitsiera apalagoa, era berean, 2022koaren aldean (% 0,8). Sarbide-puntuen murrizketa erregistratutako Espainiako gordailu-erakundeen bulego-kopurua (47 bulego gutxiago, 17.603ra arte) eta sarbide presentzialeko bitarteko alternatiboen kopurua (330 sarbide-puntu gutxiago, 50.342ra arte) jaitsi izanaren ondorioz gertatu zen. Hala ere, txostenak jasotzen duen bezala, “bulegoen bilakaeraren eta kanal alternatiboen bilakaeraren arteko deskonposizio horrek eragina du erakunde batek agente asko (169) banku-bulego gisa birkalifikatu dituelako”; izan ere, trukaketa hori kontuan hartu gabe, banku-bulegoen itxiera handiagoa izango zen, guztira 216 bulego gutxiago egongo baitziren, 47 baino. Finantza-eragileak pertsona fisikoak edo juridikoak dira, eta erakunde batek bere izenean bezeroen aurrean jarduteko ahalak ematen dizkie, kreditu-erakunde baten eragiketa tipikoak negoziatuz edo formalizatuz.
2023an banku-bulegoen kopuruan izandako jaitsierak, balantze negatiboa izan arren, 2009. urteaz geroztik atal honetan gehien jaso den estatistika islatzen du, hurrengo urte guztietan sukurtsal gehiago itxi baitziren beti. Beraz, hamarkada batean baino gehiagotan gehien ñabartu den atzerakada da, hainbat ekimenen presioaren ondorioz, hala nola “Handiagoa naiz, ez idiotua” kanpainaren ondorioz. Carlos San Juan mediku valentziar erretiratuak martxan jarri zuen 2021ean, eta bankuek adinekoei arreta hobea ematea eskatzen zuen, finantza-sektorearen eta Gobernu zentralaren aldetik biztanleria talde horren beharrei hobeto erantzuteko konpromisoa lortuz.
Aldiz, kutxazain automatikoen kopuruak gora egin zuen pixka bat 2023an, % 0,3, eta horrek balio du, pixka bat bada ere, eskura dauden bulegoen murrizketa konpentsatzeko. Hala ere, aldakuntzak ez dira homogenoak komunitate guztietan. Hala, Espainiako Bankuaren txostenaren arabera, sarbide presentzialeko puntuen kopuruak gora egin zuen Balearretan ( % 2,8), Extremaduran ( % 0,6) eta Nafarroan eta Gaztela eta Leonen ( % 0,1). Aitzitik, Madrilen eta Euskadin behera egin zuen ( % 2 inguru), eta Asturiasen, Errioxan eta Kantabrian % 1 baino zertxobait gehiago. Txostenaren arabera, 2023an 500 biztanletik beherako 2.879 udalerri zeuden, eta horietan 424.000 pertsona inguru bizi ziren. Udalerri horiek tamaina horretako udalerrien % 72,2 eta Espainiako udalerri guztien % 35 dira, eta ez zuten banku-zerbitzuetarako sarbide presentzialik. Era berean, 500 biztanletik gorako 190 udalerri zeuden (tamaina horretakoen % 4,6 Espainian), eta 166.000 pertsona inguru bizi ziren horietan, eta horiek ere ez zuten aurrez aurreko sarbiderik. Analisiaren arabera, aurrez aurreko finantza-zerbitzurik ez duten udalerriak gehiago agertzen dira Extremadurako iparraldean, Gaztela-Mantxako zenbait eremutan, Euskadin eta Katalunian.
Zerbitzuak erabiltzeari dagokionez, 64 urtetik gorako pertsonen % 39rentzat banku-bulegoa izan zen gehien erabili zen kanala 2024an, hau da, biztanleria osoarentzat baino ehuneko 18 puntu gehiago. Gainera, online bankuari dagokionez, errenta handieneko biztanleria-segmentuetako pertsonen % 90ek baino gehiagok sistema hori erabili dutela aitortu dute, eta errenta txikieneko taldean, berriz, % 43,6k. “Emaitza horiek erakusten dute arrakala nabarmena dagoela online bankaren erabileran Espainiako biztanleen artean, eta erabilera-ehuneko oso baxuak dituztela adin handieneko, hezkuntza-maila txikiagoko eta errenta-maila txikiagoko pertsonek”, ondorioztatu du txostenak.