“Euskadiko sare elektrikoaren saturazioak ezin ditu inbertsio-proiektuak zirkuitulaburrean jarri”. Imanol Pradales lehendakariaren duela egun batzuetako mezua premiazkoa izan zen, industria-sektorean oso harrera ona izan duen alarma-ahotsa, azken urteotan trantsizio energetikoan egungo sare elektrikoak sortzen ari diren botila-lepoarekin kezkatuta dagoena. Pradales zuzenekoa izan zen, eta Espainiako Gobernua seinalatu zuen; izan ere, guztiak ari dira atzeratzen ari den mugimendu baten zain: zabaltzeko behar den inbertsioa ahalbidetuko duen arau-aldaketa.
“Euskal sare elektrikoaren ahalmena handitzeko inplikatu behar da. Horretarako, gaur egun pil-pilean dauden gaitasunak desblokeatu behar ditu, hau da, dagoeneko erabilgarri dauden megawattak aktibatu eta potentzia handieneko garraio- eta banaketa-sareetan inbertitu”, adierazi zuen Pradalesek. Diagnostikoa eginda dago: ziklo aldaketa bat dago, elektrifikazioaren aroan sartzen gara eta hori industriek sare elektrikora konektatzeko egindako eskaeretan islatzen da. Azken urteotan, Euskadin, konexio-eskaeren kopurua zortzi aldiz biderkatu da, eta konexio bakoitzak eskatzen duen potentzia hiru aldiz handitu da. “Erronka hain handia denez, konexio berriaren eskaria konektatutako gaitasunaren eskaera historikoaren parekoa da”, azaldu du Javier Arriola i-DE Iparraldeko Eskualdeko zuzendariak, Iberdrolako banaketa-enpresak.
Horren ondorioz, eskatutako konexioen erdia inguru ukatzen dira. “Sarera konektatutako eskariaren eta aldez aurretik erantzundako eskaeretarako erreserben artean, egungo sarearen gaitasuna ase da puntu askotan, eta horrek esan nahi du industria-proiektuei lotutako aukerak (batzuk oso helduak) alferrik galtzen direla, bai lehendik dagoen industriaren deskarbonizazioari dagokionez, bai industria berria sortzeari dagokionez”, adierazi du Arriolak. Aste honetan, Mikel Jauregi Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburuak ohartarazi zuen gutxienez % 20ko potentzia gehigarria behar dela Euskadin, eta deitoratu zuen “gehiegi” izan direla azken urteotan gai horrekin zapuztu diren negozioak.
Sare elektrikoa
Arazoak serioa dirudi, baina aurrera egiten jarraitu aurretik, pedagogia pixka bat egiten du hobeto ulertzeko. Sare elektrikoaren bi maila daude: garraio-sarea (distantzia luzeko energia-kopuru handiak transmititzea ahalbidetzen duten lineek, azpiestazioek, transformadoreek eta elementu elektrikoek osatua), Sare Elektrikoa kudeatzen duena Estatu osoan, eta banaketa-sareak (garraio-sarearen eta azken kontsumitzaileen arteko tarteko elementua), lurralde bakoitzean enpresa batek edo batzuek kudeatzen dituztenak.
Euskadin, Iberdrolaren i-DE da nagusiki, eta ahalmen finantzario eta teknologikoa du handitzeko behar diren inbertsioak egiteko, baina ez du baimenik. “Beharrezkoa da indarrean dauden inbertsio-mugak, Espainian legez finkatutakoak eta 2012tik egonkorrak direnak, askatzea eta gure ingurunearekin baldintza lehiakorrak bermatzea, kapitala erakartzeko”, esan du Arriolak.
Erreserbak
Normalean entxuferik ez dagoela esaten denean, bi gai aipatzen dira gehien, lehena da egungo sare-egitura txikia dela eskaera berrietarako, eta gehiago inbertitu behar dela zabaltzeko. Baina bigarrena da nola lehenesten eta erabiltzen den sareak duen gaitasun librea. “Gaur egun, eskaera iristeko ordena da nagusi, eta horrek, jakina, ez die lehentasuna ematen inbertsio bideragarrienei eta helduenei, deslokalizatzeko arriskua baitute. Uste dugu positiboa litzatekeela edukiera erreserbatua eta erabili gabea askatzea eta sarearen ahalmena modu eraginkorragoan esleitzea”, adierazi du Arriolak. Eta hori lotuta dago Pradalesek “dagoeneko eskuragarri dauden megawattak aktibatzeko” egindako eskaerarekin.
Adibide praktiko bat jartzearren, parke berriztagarriko proiektu batek, heldutasuna gorabehera, automatikoki erreserbatuta geratzen diren megawatt kopuru bat eska dezake. Azkenean, proiektua atzera bota daiteke, lauzpabost urte geroago, baina denbora horretan megawatt horiek ez dira eskuragarri egon. “Kasu batzuetan, sareko korapilo horietako batzuk proiektuz beteta daude, zalantzazkoak esango dugu”, aitortu du José Ignacio Hormaeche Euskadiko Energiaren Klusterreko zuzendari nagusiak.
Abian diren proiektuak
Pradalesek alarma-ahotsa eman zuen aste berean, Abantoko azpiestazio elektrikoa handitzeko obrak hasi ziren, zonaldearen hornidura indartzeko, zehazki, parke teknologikoarena. Euskadiko Sare Elektrikoaren jarduketa nagusien artean, Luminabasoko azpiestazioak handitu dira, baita Bizkaian ere, azken hori euskal Y-a hornitzeko, eta Barrundiakoa eta Mercedesekoa Araban. Halaber, 400 kV-ko linea berri bat eraikiko da Itsasotik (Gipuzkoa) Castejon-Muruarteraino (Nafarroa). Industriarako energia berriztagarria hustera bideratutako azpiegitura da.
Une honetan martxan dauden proiektuak 2021-2026 garraio-sarearen plangintzakoak dira, baina sektorea maiatzeko uraren zain dago 2025-2030erako proposamena argitaratzeko, laster ezagutu beharko litzatekeena. “Ez da gauza bera egungo topea duen plangintza bat, edo toperik ez duena edo beste bat duena”, azaldu du Hormaechek. Joan den ekainean, Trantsizio Ekologikoaren eta Erronka Demografikoaren Ministerioak kontsulta publiko bat egin zuen sareetako inbertsioen muga aldatzeari buruz.
“Sistema elektrikoko ia agente guztiek, banatzaileek, garraiolariek, kontsumitzaileek, elkarte sektorialek, guk, energia-kluster gisa, ekarpenak egin genizkion kontsulta horri. Batzuek topea handitu behar zela zioten, beste batzuek kendu. Gobernuak badaki muga hori dagoela. Bederatzi hilabete igaro dira eta oraindik ez dakigu ezer”, deitoratu du. “Gaur egun martxan dauden proiektuek lagundu egiten dute. Bi sareak, garraio eta banaketakoa, elkarri lotuta daude. Eta, jakina, banaketa-sarea indartu egin behar da, baina baita konexioa ere. Azkenean, sare elektriko bakarra da, beraz, ongi etorriak dira inbertsio guztietara, dena batuta. Esaten ari garena da askoz gehiago behar dela”, ondorioztatu du Hormaechek.