Hainbat albiste negatibo eta itzalaldi elektrikoren bidez, zinemaren edo literaturaren fikzioan orain arte izan dugun ahultasun gero eta handiagoaren errealitatera garamatzate, eta gertaera positiboek etorkizuna aurreikusteaz hitz egiten digute, gure lan-jardueraren denbora amaitu eta pentsio bat gure finantzaketa-iturri nagusia denean.
Eta horietako bat Etorkizuna izan da, Bizkaiko enpleguko BGAEa, eraikuntzaren sektoreko negoziazio kolektibotik sortu dena, eta, oraingoz, 6.193 bazkideri eta 747 enpresari estaldura ematen diena, hitzarmen kolektibo baten babespean dauden beste sektore batzuetako 140.000 langile lortzeko asmoarekin.
Urtebeteko negoziazioen ondoren, Etorkizuna aste honetan hasi da filmatzen, Cebek Bizkaiko patronalak eta CCOO sindikatuak osatutako batzar eratzailean gobernu batzordea aukeratuta; izan ere, gainerako sindikatuek, hala nola ELAk, LABek eta UGTk, uko egin diote gobernu organo horretako kide izateari. Are gehiago, ELAren kasuan, enpleguko BGAEen figurarekiko duen aurkakotasun ideologikoaren ondorioz, baztertu egin da Bizkaiko eraikuntzaren sektorean lortutako akordio hori, non CCOO baita zentral nagusia, beste sektore batzuetara lekualdatzeko aukera, indar sindikalen harremana desberdina baita.
Etorkizuna – Geroa Pentsioak BGAEren erreplika bat da, duela 29 urte eratu zen Gipuzkoan, eta denbora luze horretan ez da inolako interesik egon eredu hori Bizkaian eta Araban ezartzeko, nahiz eta bere estatutuek horretarako aukera ematen duten –, bi lurralde horietan Espainiako Gobernuak 2022an bultzatutako Enpleguko Pentsio Planak aplikatzeari erantzuteko sortu zen, horietan Estatuko eraikuntzaren sektorea izan baitzen atxiki zen lehena, eta figura hori lurralde-hitzarmen kolektiboetan sartu zen.
Horren ondorioz, Cebek patronalek, Ascobi sektorearen bitartez, SEAk bezala, Estatuko Enpleguko Pentsio Planari atxikitzea onartu behar izan zuten, eta, ondorioz, beren enpresen eta langileen ekarpenak Euskaditik kanpoko interesak zituzten finantza-erakundeek kudeatuko zituzten, inolako kontrol propiorik gabe. Gipuzkoan, hori ez da gertatu, eraikuntzaren sektorea Geroa Pentsioak BGAEri atxikitako 21 sektoreetako bat delako.
Horregatik, Arabako eraikuntzako enpresek eta langileek beren baliabideak Caixabankek kudeatzen duen Estatuko funtsean uzten jarrai ez dezaten, Bizkaiko BGAEa irekita dago Araban jarduteko, eta aukera hori dagokion hitzarmen kolektiboan jasota dago, bai eta enplegu-erakunde propioa eratzeko aukera ere.
Eta Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) enpleguko BGAE berriak sortzen diren bitartean, hori bai, zirkunstantzia exogenoek behartuta eta aspalditik erabat aurreikusita, patronalek eta sindikatuek ez dute inolako interesik izan horiek sortzeko, bultzatzeko eta garatzeko. Batzuk, lan-kostuekin lotutako arrazoiengatik, eta beste batzuk, arrazoi ideologikoengatik, Europan dagoeneko ari dira proposamenak egiten, enpresa guztietan eredu hori ezartzeko derrigortasunean urrats bat harago doazenak.
Eta horixe da Petra Hielkerma Aseguruen eta Erretiro Pentsioen Europako Agintaritzaren (EIOPA) presidenteak planteatu duena. Izan ere, Hielkerma enplegu-planen “afiliazio automatikoa” defendatzen du, hau da, pentsio publikoak osatzen dituztenak, hainbat faktore kontuan hartuta, hala nola iraunkortasuna eta biztanleriaren zahartzeak larriagotutako epe luzeko aurrezkiaren defizita.
Damoklesen ezpata-efektua leuntzeko aurreikuspenarekin lotutako helburu batetik, pentsioen etorkizuneko jasangarritasunaren gainean pentsatzen duen aurreikuspenetik, herritarren aurrezkia behartzeak gero eta egokiago egiten du enpleguko BGAE batera atxikitzeko derrigortasuna, horrek dakartzan abantailengatik.
Lehenik eta behin, haien sinpletasuna eta arintasuna, bai eta unibertsaltasuna ere, batez ere emakumeei, gazteei eta kolektibo ahulei estaldura emango liekeelako, eta, azkenik, sortzen duen epe luzeko finantza-egonkortasuna.
Ildo horretan, aseguruak eta Europako enplegu-planak ikuskatzen dituen erakundea tresna multzo bat lantzen ari da, EBko estatuei ekarpen definituko ereduak garatzen laguntzeko. Eredu horien artean daude pizgarri fiskalak, erretirorako aurrezkia sustatzeko oso tresna baliagarriak baitira. Era berean, enpleguko pentsio-plan malguak sustatzea planteatzen da, ibilbide profesionaletan gertatzen den kasuistika desberdinari erantzun ahal izateko, ekarpenetan aldi baterako etenak eta diru-sarrera irregularrak jaso baitaitezke.
EIOPAren proposamena ez da berria. Erresuma Batuan aplikatzen da, Gobernu britainiarrak 2012an bultzatu zuen National Employment Savings Trust (NEST) delakoaren bidez, langile guztiek pentsio osagarri bat jasotzeko aukera izan dezaten, soldataren % 4ra iristen diren ekarpenen bidez, enpresetatik datorren % 3ren bidez eta gainerako % 1a Estatutik dator, hau da, nomina osoaren % 8.
Langileentzako enplegu-plan horri atxikitzea borondatezkoa da, hau da, erregistratu ondoren, enplegatuak plan horretatik irtetea erabaki dezake, eta, beraz, pentsiorako dirua likidoa izango da berriro hileko nominan, edo aldi oro sartuko da berriro. Onuradunen % 9k baino ez du uko egiten izena emateari. Errenta baxuak dituzten langileak eta gazteak dira planetik gutxien ateratzen diren kolektiboak.
Eredu horren arabera, enpresek automatikoki eta pizgarri fiskalen truke inskribatuta dauden pentsio-planak ematen dizkiete langileei, eta horrek esan nahi du etxe britainiarretako finantza-aurrezkiaren % 56 pentsio-planetan gordeta dagoela; EBko herrialdeetan, berriz, batez bestekoa % 30 ingurukoa da, eta Estatuan ia erdira ( % 16) jaisten da.
Hain zuzen ere, Europan azeleragailua zapaldu eta britainiarra bezalako eredu arrakastatsuak errepikatzea planteatzen den bitartean, Estatuan Gizarte Segurantzako ministro ohiak eta, gaur egun, Espainiako Bankuko gobernadore berri den José Luis Escrivák garatutako enpleguko pentsio-planak, estatuko eraikuntzaren sektorean izan ezik, ez dira azkenerako abian jarri gobernuan bere ondorengoak, Nafarroako Elma Saizek, izandako bultzada faltagatik eta patronalek eta sindikatuek jarrera berean adierazitako interes hutsalagatik, arrazoi desberdinengatik bada ere. Egoera horri inbertsio-funtsen eta pentsioen erakundeen sektoreko finantza-erakundeak eta patronala gehitu behar zaizkio, banakako BGAEek finantza-produktu gisa bultzatzen jarraitu nahi baitute.
Paralisi horrek agerian uzten du, alde batetik, Espainiako Estatuan ez dagoela pentsio publikoak osatzeko aurrezkia sustatzeko eta, horrela, pentsio horien iraunkortasuna bermatzeko eta ordezkapen-tasa bermatzeko premiari buruzko gizarte-kontzientziarik, eta, bestetik, Ministerioaren erabakirik eta irizpiderik eza, duela hiru urte berritzaile handia izan baitzen inspirazio-iturri izan zelako eta Geroa Pentsioak BGAEk ia 30 urtez suposatzen ari den arrakasta-eredua Estatuari helarazi ziolako.
Modu kolektibo eta orokor batean ulertzen ez den arte gaur egun epe laburreko kostua ekar dezakeena, soldata geroratua denez, onura handia izango dela epe luzean, Estatuko enpleguko pentsio-planek hondatuta jarraituko dute. Eta bitartean, Europan arlo honetan aurrera egiten jarraitzen dute, proposamen berriak plazaratuz. Tematu arren, denboren seinale konponezina da.