Gazteen etorkizuna gurasoena baino okerragoa izango dela dioen adostasuna dago
Gazteen etorkizuna gurasoena baino okerragoa izango dela dioen adostasuna dago. Kontua ez da soilik etxebizitza lortzea: soldatak baxuak dira, sustapen profesionala zaila da, aurretik gertatzen ez ziren osasun mentaleko arazoak agertzen dira eta eliteekin pozik ez egotea gutxietsi ezin den tamaina bateko zailtasunak dira. Adibide gisa, Maroko, Nepal, Serbia edo Madagaskarrekoak bezalako matxinadak ezagutu dira. Arrazoi duzue zuen aldarrikapenetan? Engainatuta senti daitezke bizitzen ari garen egoeraren aurrean? Bi galderen erantzuna baiezkoa da.
Ekonomia mota honetako galderei erantzuten saiatzen da: zergatik dira herrialde batzuk besteak baino aberatsagoak? Zein da baliabideak kudeatzeko modurik eraginkorrena? Nola lehenesten ditugu gure gastuak? Erantzun asko argiak dira: erakundeek axola dute, komenigarria da erabakiak hartzerakoan bulkadak ez izaten uztea, egiten dugunaren ondorioak kontuan hartu behar ditugu, besteek egiten dutena jarraitzeko eta kopiatzeko joera dugu. Beste batzuk, erdizka: jaiotzen garen familiaren errenta eta hori egiten dugun lekua gure etorkizuna aurreikusteko garrantzitsua bada ere, askoz gehiago da gure ingurune zuzenena egonkorra izatea. Banantzeak gai-zerrendan badaude ere, horrek ez luke eragotzi behar haurren garapena ahalik eta hobekien zaintzea, osaba-izebekin, aitona-amonekin, lehengusuekin edo lagunekin. Erantzun ezkutu eta kezkagarriak ere badaude: pertsona baten aberastasuna iragartzeko modurik onena bere adina da… eta bere herentzia. Ondorio itzelen iraulketa da.
60 urtetik gorako pertsonek gero eta aberastasun handiagoa dute, termino erlatiboetan, gazteagoak direnekin alderatuta. Bizitza osoan egin duten ahalegina gutxietsi gabe, ziklo ekonomiko paregabe batean bizitzeko abantaila izan dute. Mundua berreraikitzen ari zen, eta, gainera, ongizatea hobetu eta produktibitatea handitu zuten asmakizunez gozatu zuten, hala nola garbigailuez, hozkailuez edo koloretako telebistaz. Pisuak aldi berean ordaintzen ziren soldatekin eta inflazioarekin. Adi: pisu baten balioa kalkulatzeko ez da komeni dirua bakarrik erabiltzea. Neurri erabilgarria da etxebizitza batez besteko soldatarekin edo antzeko moduan ordaintzeko denbora, batez besteko soldataren herenarekin ordaintzeko denbora. Dirua badoa, denbora badoa. Denborazko adierazleak kalkulatzeko beste adibide batzuk daude, hala nola gure diru-sarrerak bat-batean zero izango balira gaur egungo bizi-erritmoan bizitzen egon gintezkeen hilabete kopurua.
Hasierako gaira itzuliz eta zenbakirik gabe, arrakala gero eta handiagoa da. Pentsioek erosteko ahalmenari eutsi diote; gazteen soldatak ez. Horrek beste anomalia bat aztertzeko balio du: erretiratuek zinemetarako edo bidaietarako dituzten deskontuak ere handiagoak dira. Nola izan daiteke?
Pentsio barregarriak ere badaude, batez ere alarguntasunekoak. Askotan, seme-alabek amari lagundu behar diote, ez baitzaio iristen bizitzeko. Konponbidea, beste zentzugabekeria bat. Prestazio bat % 10 igotzea erabakitzen denean, norbaitek 500 euro kobratzen baditu 50 gehiago emango zaizkio. 2.000 kobratzen badituzu, 200 gehiago emango dizkizute. Horrek areagotu egiten ditu taldeen arteko aldeak. Ez al litzateke hobe bakoitzari 100 euro igotzea?
Pentsio oso altuak dituzten pertsonen kasu batzuetan, inolako gorritasunik gabe “merezi izan dutela” esaten dute, edo, inflazioari dagokiona igotzen ez bazaie, “lapurtzen ari zaizkie”. Hori ez da egia. Hainbat koloretako erakundeek egindako azterlan guztiek erakusten dute gaur egun, batez beste, eman zena baino dezente gehiago jasotzen dela. Orduan, nork ordaintzen du aldea? Gizartearen gainerakoa, orainaldian… eta etorkizunean. Lehenengo bidea bidezkoa da: Gizarte Segurantzako kotizazioak. Bigarrena ez: zergen bidez ordaintzen dira Gobernuak bere betebeharrak bere gain hartu ahal izateko hartu dituen zorraren interesak, kontuak desorekatuta baitaude. Are gehiago: gazte askok etxebizitza bat erosteko dirurik ez dutenez, alokairuan bizi behar dute, eta askotan erretirodunengana ere iristen diren errentak ordaintzen dituzte.
Kontua ez da belaunaldien arteko gerra bat ezartzea. Ez dago onik eta txarrik. Kontua da gauzak bere neurrian ebaluatzea. Gaur egun gazteek zergen bidez sortzen duten errentaren % 40 ordaintzen dute, eta dirua, Gobernuak finantzatutako kanpainak dioen bezala, itzuli egiten da… baina itzulketa egin zutenaren erdia da. Horregatik zuen nahigabea igo egiten da, baina noski, politikariak ez dira ausartzen neurri egokiak hartzera, galduko luketen boto kopuru izugarria dela eta.
Hori al da nahi dugun etorkizuna?