Orain astebete, Maria Jesus Montero Ogasun ministroak adituen batzorde bat eratu zuen, eta zerga erreforma integral bat diseinatzeko eskatu zien, “Legegintzaldian zehar Espainiaren eta EBko batez bestekoaren artean dagoen diru-bilketaren diferentziala zazpi zortzi punturen artean murriztea lortzeko”. Paradoxikoki, akademikoek txostena entregatzen dutenean, datorren otsailean, eten historiko hori ia erdira murriztu da. Hori bai, krisiaren ondorio koiuntural bat besterik ez da, estatistikoki Espainiako presio fiskala areagotu duena. Izan ere, Nazioarteko Diru Funtsaren (NDF) arabera, magnitude horrek markak hautsiko ditu aurten, 2020an maximoak ezarri ostean.

Fenomenoa ulertzeko, pandemiaren hasiera arte atzera egitea komeni da. Espainiako presio fiskala, diru-sarrera publiko guztiek (zergak zein Gizarte Segurantzako kotizazioak barne) ekonomiaren tamainan duten pisua, % 39,19koa izan zen 2019ko itxieran. 487.804 milioi euro, 1,24 bilioiko BPGren arabera. Ehunekoa euroguneko batez bestekoa baino 7,23 puntu beherago zegoen, eta are urrunago, Frantziako % 52,5etik, Alemaniako % 46,7tik edo Italiako % 47tik.

2020an, Covid-19ak sortutako hondamendi ekonomikoak Sozietateen gaineko Zerga osoaren bilketaren herena arteko galerak eragin zituen, eta diru-sarrera publikoak 463.317 milioira jaitsi ziren. Hala eta guztiz ere, presio fiskala nabarmen handitu zen, bi puntu baino gehiago, % 41,3raino. Mugimendu horren azalpena honetan datza: diru-sarrerak nabarmen jaitsi baziren ere, % 5 baino zertxobait gehiago, alderatzen den ekonomiaren tamaina bikoitza baino gehiago jaitsi zen, ia % 11. Horren ondorioz, baliabide publikoek 1,12 bilioiko BPGan zuten pisua handitu egin zen.

Zerga Agentziaren arabera, ekonomiaren eta diru-sarreren portaeraren arteko haustura horren arrazoi nagusia iaz pandemia hasi aurretik onartutako pentsio eta soldata publikoen igoerei zor zaie, eta, horri esker, PFEZa krisi-urte okerrenetik atera da, Gerra Zibiletik, diru-bilketaren igoerarekin. Aldi berean, enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteek ere nolabaiteko zeregina izan zezaketen zergapetu beharreko errenten kontserbazioan.

Egoera hori ez zen gertatu aurreko krisian, 2009an BPG % 3,6 jaitsi zenean eta diru-sarrerak % 8,6 jaitsi zirenean, presio fiskala % 34,9ko minimoetara jaitsiz.

2020ko eragina areagotu egingo da aurten, aurreikuspenen arabera, hazkunde nabarmena izango baita. Hala ere, Gobernuaren eta Nazioarteko Diru Funtsaren kalkuluen arabera, BPGren aurrerapena % 6,5 ingurukoa izango da, hau da, ez da nahikoa galdutako kotak berreskuratzeko; Ogasunaren eta Funtsaren itxaropenen arabera, berriz, bilketak eta kotizazioek gora egingo dute, eta aurrerisi-mailak ere gaindituko dituzte.

Gobernuak diru-bilketaren arloan egindako kalkulu eguneratuak ezagutu gabe (hilabete amaieran Bruselara bidaliko ditu Egonkortasun Planarekin, Ekonomiak berriki argitaratutako hazkunde aurreikuspenen jaitsierara egokitzeko), Nazioarteko Diru Funtsak aurreikusi du Espainiak 499.767 milioi euro sartuko dituela aurten, eta BPGa 1,19 bilioira igoko dela. Ondorioz, presio fiskala% 41,66ra iritsiko litzateke.

Zifra horrek, bai eta 2020. urtearen amaieran erregistratutakoak ere, 2007an lortutako % 41,14ko marka ere gainditzen du, eta EBrekiko diferentziala 4,76 puntura murrizten du (soilik bat gehiago, 2007an ere bai). Atalasea Frantziako% 52ri, Alemaniako% 46ri eta Italiako % 47,9ri hurbilagotik begiratzea da.

Neurri gehigarririk hartzen ez bada, ordea, susperraldi ekonomikoak aurrera egin ahala, eragina desagertzen hasiko da. NDFren arabera, 2026rako presio fiskala % 38,91ra jaitsiko da berriro, eta eurogunearekiko diferentziala % 6,89ra igoko da.

Hor sartzen da jokoan Monterok proposatutako zerga-erreforma; izan ere, Espainiako egiturazko zerga-presioa inguruko herrialdeetakora hurbiltzeaz gain, defizit publikoari aurre egiten lagundu beharko luke. Hori da diru-sarreren eta gastu publikoen arteko aldea; izan ere, iaz BPGren % 42tik % 52,28ra igo zen (BPGren beherakadagatik eta 523.441 milioitik 585.290 milioira igo zelako), eta horrek, bilketan izandako atzerakadarekin batera ,% 2,8ko defizita % 11ra igo zuen. Ekonomiaren erreboteak marka % 9 ingurura jaitsiko du aurten, baina NDFk ohartarazi duenez, jarduten ez bada, bosturteko bat jarraituko du% 4tik gora (% 3tik gora gehiegizko defizita da, eta EBk doikuntzak eskatu ahal izango ditu arau fiskalak berriro martxan jartzen dituenean).

Oraingoz, Nazioarteko Diru Funtsak onartu du gastu publikoa berriro haziko dela ekitaldi honetan (% 3,9, 2020an % 11,8 izango zen bitartean), baina BPGren % 50,7ra jaitsiko da. Ekonomiak gora egin ahala, kopuruak pisua galtzen jarraituko du. Erronka da zirkulua koadratzea hazkundea bizkortzeko, eta, aldi berean, diru-sarrerak Europako atalaseetara hurbiltzea eta gastuaren pisua gainditzea.

Egilea Andoni Beitia