M33v3 igogailua merkaturatu ahal izateko Oronari ezarritako betoagatik Europako Batzordeak Alemaniari emandako desbaimena mugarri juridiko eta ekonomiko oso bat da, eta Europar Batasunean inoiz ikusi gabeko erabakia da, enpresen kalitate teknologikoari eta I+G maila handiei — Gipuzkoako kooperatibak garatzen dituenei — balioa ematen dielako, araudi nazionalen gainetik. Harrigarria da hain garrantzi eta garrantzi handiko albiste bat oharkabean igaro izana, salbuespen zintzoren bat izan ezik, euskal iritzi publiko osoarentzat.
Are harrigarriagoa da, izan ere, EBren erabaki horren protagonista, Europar Batasunaren baitako merkatu askearen eta lehiaren defentsan lehen-ondoren bat markatuko duena, euskal multinazional txiki bat da, Europako hamabi herrialdetan eta Brasilen dagoena eta mundu osoan 5.400 pertsonari lana ematen diena. Euskal herritar gisa harro egon beharko genuke, Made in Euskadi ezarrita dagoen herrialdeetan egiten eta inplementatzen jakitearen adibide oso bat delako, bai eta azken urteotan herrialde honetan enpresen salmentan gertatzen ari den jitearen kontrapuntua ere – Horietako batzuk estrategikoak, gauden digitalizazioaren aroan –, inbertitzaileei eta kanpoko kapital-funtsei, oraindik egoera hori geldiarazteko beharrezkoak diren tresnak ezarri gabe.
EBko Komisarioen Elkargoak Oronaren alde hartutako erabakia ez da inoiz argitaratu; izan ere, estatu kide baten (kasu honetan, Alemania ahalguztiduna) babes-neurriak baliogabetzea dakar. Izan ere, estatu kide horrek, alde bakarrez eta länderren Segurtasunaren Teknologiaren Agintaritza Nagusia bezalako erakunde bat erabiliz, 2015ean ebatzi zuen M33v3 igogailua ez zetorrela bat Europako arau harmonizatuekin eta funtsezko segurtasun-baldintza ahulekin.
Erabaki horren ondorioz, Gipuzkoako kooperatibak igogailua bere jatorrizko bertsioan merkaturatzeari utzi behar izan zion – Eredu hori EBko beste herrialde batzuetan ere martxan zegoen, inolako kontingentzia kaltegarririk gertatu gabe –, eta arautzaile alemaniarraren eskakizunetara egokitu behar izan zuen, bai eta Alemania osoan jada instalatuta zeuden igogailuen parke osoa aldatu behar izan zuen ere.
Oronako igogailuak hainbat berrikuntza ditu giza akatsa saihesteko. Balaztatze erredundanteari buruzko CE ziurtagiria ez ezik, mantentze-lanetako teknikarien eta langileen segurtasunarekin eta babesarekin lotutako beste neurri batzuk ere jasotzen ditu, lan-istripuak saihesteko. Horietako batek makinaren funtzionamendua desaktibatzen duen sistema bat du, teknikari bat kabinara sartzen den unean, hura kontserbatu eta mantentzeko.
Alemaniako arautzaileak, antza denez, sektoreko multinazional teutona garrantzitsu baten interesekin bat eginez, berrikuntza zigortzeko eta I+G arloari oztopoak jartzeko erabaki esperpentikoa hartu du, hain zuzen ere, erreferente teknologikoa den Alemania bezalako herrialde batean. Erabaki horrek bost urteko kalbarioa eta baliabide ekonomikoak ekarri dizkio Oronari; izan ere, Europako Batzordearen aurrean frogatu behar izan du, bai Bruselako audientziekin, bai txosten propio eta independenteekin, EBk ez dituela betetzen bere eskakizunak, baizik eta ez dituela betetzen.
Bruselaren aurrean egindako urte horien guztien ondorioz, martxoaren 24an, Europako Batzordeak erabaki zuen “Alemaniak Oronak egindako M33v3 igogailua merkatuan sartzea debekatzeko hartutako neurria ez dagoela justifikatuta”. Horretarako, EKren arabera, “M33v3 igogailuak lortutako segurtasun-maila S1-1 araua betetzen duen igogailu baten segurtasun-mailaren parekoa da gutxienez, eta horrek adostasun-presuntzioa eskaintzen zuen M33v3 igogailua merkatuan jarri zenean. Beraz, neurri nazionala ez da justifikatutzat jo behar “.
EKren erabaki hori ez da oso ohikoa; izan ere, Europar Batasunaren Tratatuan aurreikusitako babes-klausula aktibatzea dakar, hau da, EB bera EBren interesak bere estatu kideen interesen gainetik zaintzen ari da, eta, kasu honetan, garrantzi handia hartzen du, Europa osoan pisu eta eragin handiena duen herrialdeetako bat baita, Alemania, alegia. Europako Batzordearen arabera, Alemaniak Oronako igogailuak bere lurraldean merkaturatzea debekatzeak merkatu askearen eta lehiaren printzipioak urratzen ditu.
Bestalde, EK-k berrikuntza babesteko funtsezko printzipio bat finkatzen du, enpresek oinarrizko estandarrak eta arauaren mende daudenak bete behar ez izateko aukera planteatzen baitu; aitzitik, urrats bat harago joan behar dute, horrela I+Gren garapena bultzatuz. Ildo horretan, EKren erabakia Oronak bere produktuetan garatzen duen maila teknologiko eta berritzailearen aintzatespen oso bat da, eta askoz ere garrantzi handiagoa du Alemaniaren gatazka izan denean. Merezimendu bikoitza.
Europako Batzordearen akordioa gorabehera, auzia ez da modu eztabaidaezinean amaitu; izan ere, Alemaniak ekainera arteko epea du EBko Auzitegi Orokorrean helegitea aurkezteko, baina oso zaila da horrelako neurri batek aurrera egitea, Erkidegoaren erabakiak duen sendotasuna eta sakoneko argudioak kontuan hartuta.
Hori teorian globalizatuta dagoen mundu batean dagoen nazionalismo ekonomikoaren beste froga bat da, non herrialde bakoitzak bere interesak eta bere enpresenak defendatzen dituen, beharrezkoa balitz, Europako araudi erkidea hautsiz, jarduera horren ondorioak deusezak izango direla sinetsita. Frantzia eta Alemania dira EBren benetako bermatzaileak, eta jokabide horren adibide bikainak dira.
Oronaren kasua are kezkagarriagoa da, ondorio gisa – Surrealismoa gainditzen duen puntu bat besterik ez baitu – Berritzailea izatea kaltegarria izan baitaiteke. Eta are gehiago, proposamen teknologiko berriei uko egiten dien herrialdea Alemania denean, non inork ezingo lukeen pentsatu I+Grako oztopo eta traba guztiak jarriko zirenik. Franz Kafkak ez zukeen eleberri hoberik idatziko.