Nafarroan, 2020an, 8.573 lan-istripu izan ziren lanaldian, 2013tik izandako hirugarren zifra altuena, nahiz eta Covid-19k konfinamendu-hilabete gogorrenetan jarduera geldiarazi, UGT sindikatuak egindako txosten baten arabera.

Hain zuzen ere, iaz Nafarroan izandako istripu guztietatik 11 hilgarriak izan ziren, 2019an baino bat gutxiago, 64 larriak eta 8.498 arinak; datu horien arabera, Foru Erkidegoa da “Espainian lan-istripu gehien izan dituen bigarrena”.

UGTren txostenaren arabera, iaz erregistratutako istripuak 2019koak baino 1.958 gutxiago dira, % 18,7 gutxiago, Covid-19ren krisiaren ondorioz jarduera gelditzearen ondorioz izandako jaitsiera, izan ere, “2013an hasitako goranzko kurbak berdin jarraituko zukeen”, Marisol Vicente Nafarroako UGTko Politika Sindikaleko idazkariak azaldu duenez.

Ordezkari sindikalak, Nafarroako UGTko Lan Osasuneko Kabineteko arduradun Mª José Latasarekin batera, prentsaurrekoa eman du astelehen honetan Nafarroako lan-istripuen egoerari buruz sindikatuak egindako txostenaren datuak aurkezteko. Txosten horrek Espainiako bigarren intzidentzia-tasarik altuena du, Gaztela-Mantxaren atzetik.

Nafarroan 2020an erregistratutako lan-istripu guztietatik, 8.573, gehienak (2.854) industria-sektorekoak dira ( % 44,8); 2.401 zerbitzuen sektorekoak ( % 37,7), 792 eraikuntzakoak ( % 12,4) eta 319 nekazaritzakoak ( % 5).

Lan-istripu hilgarrien arrazoiei dagokienez, lanaren antolamendu-faktoreak nabarmentzen dira, lan-karga, erritmoak, parte-hartzea, autonomia eta prebentzioaren kudeaketa barne. Espainian, lanaldiaren barruan, bihotzekoak eta garuneko isuriak dira heriotzaren lehen arrazoia.

Gaixotasun profesionalei dagokienez, UGTren txostenak jasotzen du gaixotasun profesional gehienak agente fisikoek sortzen dituztela Foru Erkidegoan, 360,97ko intzidentzia-tasarekin. Urrutitik, agente kimikoak (10,63) eta larruazaleko gaixotasunak (9,21) datoz.

Nafarroako UGTko Politika Sindikaleko idazkari Marisol Vicentek ohartarazi duenez, Foru Erkidegoak “Estatuko batez bestekoa baino intzidentzia-tasa handiagoa du eta jaitsiera batez bestekotik gertu dago”. Bere ustez, “Industriak Nafarroako ekoizpen-egituran duen pisu handiagoa erabakigarria da Foru Erkidegoa lan-eragin handiena dutenen artean kokatzeko”.

UGTko buruzagiak ohartarazi duenez, iaz Covidek “jarduera erabat eta partzialki geldiarazi izan ez balu”, 2013an hasitako goranzko joerak “2020an ere jarraituko zukeen”. Izan ere, gaineratu duenez, “Lanpostuetan ez da gutxitu istripu larriak eta hilgarriak azaltzen dituzten arrisku-faktoreekiko esposizioa”, baizik eta “jaitsiera horren arrazoia esposizioan dauden pertsonen murrizketa eta esposizio-denbora dira”.

Bestalde, Vicentek agerian utzi du ikerketen arabera “lan-istripua izateko arriskua bikoitza dela aldi baterako kontratuak dituzten langileen artean”, eta zehaztu du profila bere lanpostuan sei hilabete baino gutxiago dituen langile batena dela, atzerritarra, gaztea eta aldi baterako kontratua duena.

UGTko ordezkariaren ustez, ezbehar-tasan faktore “erabakigarria” da “2012ko lan-erreformak ezarritako lege-esparrua, kontratazio- eta lan-baldintzak asko okertu baititu”. Eta ohartarazi duenez, “Behin-behinekotasuna, nahi ez den lanaldi partzialeko kontratazioa, kontratuen iraupen urria, enpleguko txandakatze handia, autonomo faltsuaren irudiko lan-harremanik eza eta, horren guztiaren ondorioz, lanpostuari datxezkion arriskuei buruzko informazio eta prestakuntza eskasa lan-baldintzak larriki kaltetzen ari dira”.

Lan istripuen hazkundea, lan merkatuaren prekarizazioaren ondorioa

Era berean, “Intentsitatearen eta lan-erritmoen gorakadak, eskakizun emozionalen gorakadak edo enplegua galtzeko beldurragatik eskubideak erabiltzeari uko egiteak langileen osasunean eta segurtasunean ondorio larriak” izaten ari direla deitoratu du.

Hala, lan istripuen “hazkundea” 2012ko lan erreformaren ondorioz lan merkatuaren “prekarizazioa” eta “lan arriskuen prebentzioan eta lan osasunaren zaintzan murrizketa ekonomikoak” izan direla azpimarratu du.

Errealitate hori, Marisol Vicentek azaldu duenez, “Ahuldu egin da, aurreko legealdian desagertu ez bazen ere, Nafarroako Gobernuak Gizarte Elkarrizketaren esparruan eta lan-ezbeharrei aurre egiteko Enplegu Planen bidez bultzatutako programak ahuldu egin direlako, batez ere prebentziorako lurralde-ordezkariaren figura eta enpresetan prebentzio-kultura dinamizatzeko programak”.

Hori dela eta, figura horiek berreskuratzeko deia egin du, lan-istripuak “arintzeko eta aurre egiteko”, eta lan-istripuen aurkako plan bat berreskuratzea ere eskatu du, “Beharrezkoak diren giza baliabide eta baliabide ekonomiko guztiekin”.

Zentzu horretan, “Istripuen arrazoiak zehaztu behar dira, zein sektoretan gertatzen diren gehien, zein enpresa motatan eta zein plantillatan”, eta “egoera honi amaiera emateko” neurri guztiak bultzatzearen garrantzia azpimarratu du.
Gainera, enpresa guztietara iritsiko diren dibulgazio-kanpainak egitearen, lan-ikuskaritzarekiko koordinazioa areagotzearen eta eskola-programetan lan-arriskuen prebentzioa sartzearen aldeko apustua egin du. “Laneko osasuna eta segurtasuna agenda politikoan eta politika publikoetan lehen mailako gaiak izan daitezen konpromisoa hartzeko” eskatu die alderdiei.

Egilea Andoni Beitia