Felix Garciandia, Ekonomian doktorea – Industria Ingeniaria
Zeharo arritzen nau modako ekonomialari batzuk baino ez ditugula ikusten, orain, dirudienez, eztabaidaren erdigunean beste kontzeptu batzuk jartzen ari baikara, hala nola desberdintasuna, edo ia betebeharra, berritzeko edo geure burua zalantzan jartzeko.
Ezagutzen duzu talentuen parabola? Mateoren Ebanjelioak (Mt 25: 14-30 NT) bere baliabideak hiru kudeatzaileri ematen dizkiela dio, eta bere gaitasunaren arabera egiten duela. Bati bost talentu eman zizkion, beste bati bi, eta hirugarrenari bat. Bost eman zizkionari, lan egin eta arriskatu egin zuen, eta beste bost talentu irabazi zituen. Bi eman zizkionari, beste bi irabazteko gai ere izan zen. Eta bat eman zionari, zulo bat egin eta ezkutatu egin zuen. Gizona itzuli zenean, kontuak konpondu nahi izan zituen. Bost talentudunena etorri zen, eta bere lan ona erakutsi zuen, eta gizonak esan zion: “Ondo, gutxi izan zara leiala, asko jarriko zaitut”. Gauza bera esan zion biri. Eta honetan batarena dator. Nagusia oso zorrotza dela dio, ereiten ez duen lekuan mozten duela eta barreiatzen ez duen tokian biltzen duela; beraz, ez zuela argi ikusi eta ez zela ezer egiteko gai izan. Nagusiak, oso haserre, ezer egin ez izana aurpegiratzen dio, eta hamarretakoari emateko zuen talentu bakarra kentzeko agintzen du. Izan ere, honela dio: “Daukanari, eman egingo zaio, eta gehiago izango du; eta ez daukanari, daukana, kendu egingo zaio”. Horren ostean, kudeatzailea “ilunpetara” botatzeko eskatu du.
Ziur nago irakurketa honek gauza asko iradokitzen dizkizula, oso perspektiba poliedrikoa duela, baina gure egitura eta eredu ekonomikoaren testuinguruan kokatu nahi dut. Ez dago “talenturik”, lehiarako abantailarik, ezta motor ekonomikorik ere. Hori jakinda, lurralde, enpresa, eragile ekonomiko eta abarren ezaugarria da, hain zuzen ere, nola aurreratzen edo erreakzionatzen den “motorrik gabe” geratu baino lehen. Merkatuko ekonomia parabolaren “buru” gisa hartzen badugu, gure ekonomia globalizatuaren fenomenorik indartsuenetako bat sar dezakegu: aglomerazio-ekonomiak, bai urbanizazio-ekonomiak, bai kokapen-ekonomiak.
Fenomeno horrek azaltzen du euskal ekonomiak hiriguneen inguruan duen intentsitate handia, bereziki Bilbo Handian. Gure geografia ekonomikoaren azken aldiko bilakaerak adierazten zuen industria-barruti eta -kluster ugari zeudela, gero eta dinamismo handiagoa zuten hirigune batzuk zeudela, eta lehen sektoreak garrantzi handia izan zuela, batez ere arrantza-sektorean. Estatuko “iparralde industrial” horren parte nabarmena ginen.
Baina birmoldaketa industriala etorri zen. Neurri batean, Europar Batasunak Europar Batasunean sartzeko eskatzen du, baina baita krisi sistemiko baten ondorio ere, non gauza asko batera gertatu ziren: petrolioaren energia-krisiak, krisi politikoak, mendekotasun publiko handia, etab., eta gero, euroa eta globalizazioa. Azken hau ziur hobeto dakizula. Industri sektoreetan izan zuen eragina ikaragarria izan zen, eta hori EAEn aldebakartasunez defendatu zen, inon ez bezala, gure industrian, nahiz eta jada ez dugun gogoratzen 80ko hamarkadako Enpresen Bereizketa Aparteko Planez (PRE) edo 3R Ezohiko Jarduera Planez, industriako abal publikoez eta abarrez, gaur egun ditugun enpresa handi askok orduan egindakoari jarraitu ahal izan zioten. Baina pribatizazioak eta meatzeen, ontziolen, sektore siderurgikoaren eta abarren desegitea traumatikoa izan zen.
Beren kabuz hitz egiten duten zenbakiak
1980an, industriaren eta energiaren sektorea EAEko ekonomiaren % 44,2 zen. Gure azken urte “normalean” (2019), % 23,9 da. Ia ehuneko 20 puntu. Industriaren gaia beste kapitulu batzuetan aztertuko dugun arren, gertatu dena da zerbitzuen sektorea izan dela gehien hazi dena.
EAEko datua hartuz gero, 1980an bere pisua % 48koa zen, duela urtebete % 69,4koa. Ia 22 puntu portzentualak dira. Enplegua sortzearen ondorioak ere oso nabarmenak dira. Enpleguaren bolumen diferentzial handia zerbitzuen sektorean sortzen da.
Nola eramango dugu makro eskala hori guregana hobeto egokitzen den eskala batera? Hemen ikusten ditugu pilaketa-ekonomien ondorioak. Bada, hain zuzen ere, zerbitzuen sektoreari dagokionez, mota horretako eragin ekonomikoak indar indartsuak sortzen ditu, enpresak pilatzera erakartzen eta bultzatzen dituztenak, eta zirkulu bertutetsua sortzen du hazkunde ekonomikoari, eskari agregatuari (kontsumoa eta inbertsioa, publikoa eta pribatua), industrien arteko harreman osagarriei eta talentuaren eta profesional onenen erakarpenari dagokienez. Eta, jakina, asmatu duzu, politika publikoak ere erakartzen ditu.
Zerbitzuen sektoreak 1980an izan zuen pisua 2019koarekin alderatuz gero, Bizkaia Gipuzkoa baino maila altuago batetik abiatzen zen ( % 52,7) ( % 45,8), eta hazten jarraitzen du 2019an % 74,4ra iritsi arte, Gipuzkoan % 65,4ra iritsi arte. Bizkaiko ekonomiaren hiru laurdenak zerbitzuak dira, eta Gipuzkoakoaren ia bi herenak. Ehuneko 10 puntuko aldeaz ari gara, 1,5 aldiz handiagoa den BPGren aldean. Dakigun bezala, hemen lehoien zatia -inoiz ez hobeago- Bilbo Handikoa da, Bizkaia osoko ekonomiaren % 77 biltzen duena.
Bilbo Handiaren aglomerazioak EAEko metro koadro guztien % 5,2 hartzen du, eta ekonomia osoaren % 39,5 ez ezik, nekazaritzakoak ez diren enplegu guztien % 39 ere biltzen du, establezimendu eta enpresa guztien % 41, eta EAEko erabilera ekonomiko eta komertzialetarako lurzoruaren metro koadro guztien % 24,2 ere bai.
Baina ez dugu amaitu, industria osoak sortutako balioaren % 25 ere bada, eraikuntzaren % 40 eta zerbitzu guztien % 45. Xehetasunez ari bagara, merkataritzaren, garraioaren eta ostalaritzaren % 43ri buruz ari gara, administrazio publikoen % 42ri buruz, eta gainerako zerbitzuen % 48ri buruz, enpresentzako zerbitzuak barne.
Harrituta zaude? Fenomenoa gure inguruko ekonomia garatu gehienetan gertatzen den zerbaitekin bat dator: ondo konektatutako metropolien/teknopolien inguruan egituratutako aglomerazio-ekonomiak. Bestela, San Mateok kontatzen digun bezala, fenomeno hau eta indar hauek antzinatik existitzen dira. Bilbok badaki gauzak ondo egiten eta bost talentuen kudeatzaileak bezala, saria jasotzen du.
Ah! Eta zalantzarik bazenuen, politikan iluntasuna existitzen da, oso zaila da horietatik ateratzea, eta askotan, han botatzen dutena lurraldera, udalerrira, sektorera edo enpresara botatzen dute, edo lan egin duen kudeatzailearengana, baina inola ere ez oso arduratsua ez den kudeatzailearengana.
Aurrera goaz.