1981ean koltza-olio toxikoak eragindako intoxikazio masiboak lehenaldia eta ondorena markatu zituen Espainiako elikagaien segurtasunaren historian, haren garrantzia azpimarratzean, eta aldaketak egin zituen kontsumitzailearen erosketa-ohituretan, denboran zehar iraun dutenak.

Efeagrok kontsultatutako adituak bat datoz koltza eta “behi eroen gaixotasuna” (jada XXI. mendean) elikagaien segurtasunaren arloan mugarri izan ziren bi krisi handiak barne hartzean, eta horiei Europar Batasunak (EB) Erkidegoko legedian sartutako kontrolak eta baldintzak gehitu behar zaizkie.

Adituek azpimarratu dutenez, duela 40 urte banaketa modernoa ez zen orain dena -sektoreak 25.000 supermerkatu inguru ditu herrialde osoan-, eta kalean janaria “baimenik, kontrolik eta zaintzarik gabeko” postuetan erostea ez zen gauza arraroa.

“Salmenta kanalei dagokienez, beste Espainia bati buruz ari gara, gaur egungoaren oso bestelakoa”, adierazi du Roberto Ortuño Ainia Valentziako zentro teknologikoko Elikadura Segurtasuneko arduradunak.

Ortuñok “iruzur bikoitza” aipatu du koltzaren kasuan: oliba-olioa balitz bezala saldu zen, eta hori egiteko industria-erabilerarako produktua erabili zen, kontsumorako egokia ez zena, eta horrek ondorio larriak izan zituen.

Elikadurarekin lotutako iruzurrak betidanik gertatu dira

“Iruzurrak beti du arrisku hori; izan ere, bide arautuetatik eta legaletatik irtetean, EBn diseinatutako osasuna babesteko sistematik ihes egiten duzu”, ohartarazi du adituak, eta iruzur mota horren aurkako borroka “gizakia bera bezain zaharra” dela azpimarratu du.

“Elikadurarekin lotutako kasuak antzeman ziren sumertarren, egiptoarren eta abarren artean. Normalean balio handiko produktuetan erregistratzen dira, hala nola oliba-olioan edo edari alkoholdunetan. Gogora ezazu ardoaren edo garagardoaren akutua bezalako praktika historikoak “, aipatzen du.
“Iraultza”

Ortuñok 25 urte baino gehiagoko esperientzia du elikagaien segurtasunean, eta ehunka fabrika bisitatu ditu “oinean”; nabarmendu duenez, aldeak nabariak dira gaur egun hasi zenarekin alderatuta.

“Instalazioei, higieneari, langileen prestakuntzari, kontrol analitikoari, teknologiari eta abarri dagokienez. Benetako iraultza bizi izan dugu “, esan du teknikari honek, gaur egun autokontrol sistemekin lan egiten dela eta enpresa bakoitzaren” puntu kritikoak “detektatzen direla eta hor kontrolak indartzeko.

“Oso sektore kontzientziatua da, kontsumitzaileen osasunarekin lotuta dagoelako. Eta ikusi dugu edozein arazo sortzen denean, legezko ondorioetatik haratago, negozio ikuspuntutik marka hiltzera arriskatzen dela “, gaineratu du.

Listeriosisaren kasua, eragin mediatikoa izan duen azkenetarikoa

Azken kasu mediatiko handia Magrudisena izan zen, 2019ko udan, listeriorisaren alerta bat gertatu zenean haragi metxatuaren kontsumoarekin lotuta.

“Koltza olioaren krisialditik aurrera, janariez gehiago ez fidatzen hasi zen. Errematea behi eroekin etorri zen, baina hori erkidegoaren arazo bat izan zen eta aldaketa erradikala eragin zuen EBren aldetik “, adierazi du Juan Jose Badiola Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren (EFSA, ingelesezko siglak) gorabideko arriskuen sareko ordezkari nazionalak.
Jan, inoiz baino seguruago

Badiolak badaki zertaz ari den: Espainian “behien entzefalopatia espongiformea” aztertu zuen erreferentziazko laborategiko zuzendaria izan zen, “Behi eroek” azalak hartu eta telediarioak irekitzen zituztenean.

Orain, trazabilitatean datza gakoa, hau da, elikagaiaren eta bere osagai guztien historian.

“Badakigu zein izan diren animalia horren gurasoak, zein pentsu eta esne erabili ziren animalia elikatzeko, instalazio bakoitzean zein egunetan egon den, etxaldea, jaso zituen tratamendu farmakologikoak…”, zehaztu du Badiolak.

Horrela, alerta bat sortzen denean, sistemak aukera ematen du “atzera egiteko”, nondik datorren jakiteko eta prozesuko etapa bakoitza errepasatzeko, kutsadura non gertatu den detektatzeko.

“Duela urte batzuk, zuk elikagai bat ekoizten zenuen, eta arazoa ikuskapen bat iristen zenean sortzen zen. Baina orain autokontrola katearen maila guztietara zabaldu da, bakoitza bere buruaren polizia da “, azpimarratu du Albaitarien Elkargoko presidente ohiak.

Badiolak eta Ortuñok azaldu dutenez, “Ez dago zero arriskurik”, baina biek ala biek EB (eta bereziki Espainia) jarri dute buru elikagaien segurtasun mailari dagokionez: “Inoiz ez da orain bezain segurua izan jatea”.

Egilea Andoni Beitia