Belaunaldi oso bat jada bizi izan da etengabe krisian. 2008an hasi zen herrialde garatuek aurre egin beharreko depresio ekonomiko gogorrenetako bat. Higiezinen espekulazioak berez eusten ez zion eta hasieratik hauskortasun-sintomak zituen sistema bat aireratu zuen. Espainia izan zen eztandaren ondorioak gehien pairatu zituen herrialdeetako bat, zor publikoaren maila ordura arte inoiz ikusi gabeko kopuruetara igoz eta Bruselatik mehatxatzen zuen “erreskate” beldurgarriaren atarian.

Espainiako ekonomiak bost urtez etengabe behera egin ondoren – Langabeen % 27raino iritsiz –, 2014tik aurrera susperraldi soziala eta ekonomikoa hasi zen, pixkanaka hobetzen joan zena. Hiruhileko datuek (oso aldaketa txikiekin) joera positiboa erakusten zuten: langabeen kopuruak behera egin zuen, gizarte-segurantzako afiliatuen kopuruak gora egin zuen, Espainiako BPGa Euroguneko batez bestekoaren gainetik ere hazi zen eta zor publikoa berriz ere murriztu zen. Lilura eta oasi oparo bat, beste krisi baten etorrerarekin eten zena.

Covid-19 birusaren hedapen azkarrak historiako osasun-krisi handienetako bat eragin zuen. Birusak, duela urtebete baino gehiago, mundu erdiko bizitza geldiarazi zuen, eta isla zuzena izan zuen ekonomia globalean. Pandemiaren ondorioz, munduko BPGa % 4 baino gehiago uzkurtu zen urte bakar batean, baina oso modu desberdinean eremu geografiko eta herrialdeen arabera. Txinako ekonomiak 2020. urtea balantze positiboarekin eta BPGren % 2ko hazkundearekin amaitzea ere lortu zuen, eta Estatu Batuetako superpotentziaren egoera ekonomikoa % 3,7 baino ez zen uzkurtu. Aitzitik, Euroguneak % 7,5eraino egin zuen behera, eta Espainiako ekonomiak % 11,6ko beherakada izan zuen Barne Produktu Gordinean. Kopuru horiek ez ziren gogoratzen Gerra Zibilaz geroztik.

Espainiako ekonomiaren egoera ahula ikusita, Gobernuak erabaki zuen ekoizpen-sistemaren zati bat nolabait sostengatuko zuen tresna baten alde egitea. Enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteak alarma-egoeraren iraupenari lotu zitzaizkion. 2020ko apirilean, pandemiaren hilabeterik gogorrenean, 3.386.785 pertsona egon ziren mota horretako prestazioren bati atxikita. Era berean, 2020an 724.532 langabe gehiago izan ziren Enplegu Bulegoetan, LTE bati atxikitako 750.000 langile baino gehiago alde batera utzita. Oraingoz, kaleratzeak geldiaraztea lortu du tresna horrek, eta, hala egin ezean, 2013an lanik gabe zeuden 6 milioi espainiarren errekorra gaindituko luke.

Espainia, zerbitzarien herrialdea

Orain bizi dugun krisiak Espainiako sare ekonomikoa kolokan jarri du. “Espainia zerbitzarien herrialdea da” esaldiak inoiz baino indar handiagoa du, eta, egia esan, turismoaren sektorea da gure aberastasun- eta enplegu-iturri nagusia. Hala ere, sektorearen aldakortasunak eta kalteberatasunak agerian utzi dute Espainiako ekoizpen-sistema. 2020an, 18,9 milioi turistak baino ez zuten bisitatu gure herrialdea, 2019an iritsi ziren ia 84 milioiak baino % 77,3 gutxiago.

Gure sistema ekonomikoa hain hauskorra den sektore baten esku uzteak lanpostuen prekarietate handiagoa ekarri du. Espainian, lan-eskaera asko behin-behinekotasunak eragiten ditu, eta hala islatzen dute zenbakiek. 2020an, udako denboraldia amaitu ondoren, ERTEri atxikitako langileek gora egin zuten berriro, eta langabeek ere bai. Turismoaren ondorioz diru-sarrera gehien jasotzen dituzten eskualdeak (Balear Uharteak eta Kanariak) dira uzkurtze ekonomiko handiena jasan dutenak eta enplegu-erregulazioko espedienteetan edo enplegu-erregulazioko espedienteetan biztanleria-ehuneko handiena dutenak.

Era berean, hamarkada bat baino gutxiagoan bi krisi ekonomiko kateatu izanak belaunaldi oso baten etorkizuna kolokan jarri du. Eurostaten arabera (Europako Estatistika Bulegoa), Espainia da gazteen langabezia-tasa handiena duena, 25 urtetik beherakoen artean ia % 40k ez baitute lanik aurkitu. Tasa horrek euroguneko batez bestekoa bikoizten du ( % 17) eta Europako potentzia nagusiak berdintzetik urrun dago – Alemaniak gazteen % 6,2ko langabezia du –.

Gazteen etorkizuna, kolokan

Horrek eragina du gazteen etorkizuneko planetan. Emantzipatzeko adina gero eta gehiago atzeratzen da, eta Espainiako jaiotza-tasa gero eta kezkagarriagoa da. Hori, neurri batean, gazteen lan- eta soldata-baldintzengatik gertatzen da, eta, beste alde batetik, Madril edo Bartzelona bezalako hiri handiek biltzen dituzten bizi-maila altuengatik. Espainiako Gazteriaren Kontseiluaren Emantzipazio Behatokiaren arabera, gazte madrildarrek soldataren % 105 bideratu beharko lukete Madrilgo Autonomia Erkidegoko batez besteko alokairua ordaintzeko.

Laburbilduz, egoera epidemiologikoak eta txertaketa-erritmoak ekarriko dute Espainiako ekonomiaren susperraldia krisialditik ateratzeko. Egia da, ELGAren datuen arabera, Espainia dela susperraldia azkarrena izan duen G20ko herrialdeetako bat: BPGd-a % 5,7 haztea espero da 2021erako, eta % 4,8 haztea 2022rako. Hala ere, datu horiek gutxi gorabeherakoak izan daitezke, baldin eta osasun baldintzak onak badira datorren udarako. Sektore turistikoa suspertzea da Espainiako Gobernuak Brusela Covid-19 pasaportea azkentzera presatzeko arrazoietako bat.

Hala ere, badirudi arazoak osasun-muga gainditzen duela eta haratago doala: horrek kolokan jartzen du sistema oso bat, herrialdearen etorkizun ekonomikoari eragiteaz gain, gure ongizate-estatua eta milioika herrikideren ondarea biltzen dituen sistema sozioekonomikoa erortzearekin ere mehatxatzen duena.

Egilea Andoni Beitia