Eusko Jaurlaritzaren Diru-sarrerak Bermatzeko etorkizuneko Legearen zirriborroaren berrikuntza nagusietako bat pentsiodunen, guraso bakarreko familien eta seme-alabak dituzten familien prestazioak handitzea da, terrorismoaren biktimen, genero-indarkeriaren, sexu-salerosketaren eta -esplotazioaren eskuragarritasuna errazteaz gain. Horrez gain, etxebizitza-osagarria etxebizitzaren araberakoa izango dela jasotzen du, erroldatzeko baldintza 3 urtetik 2ra jaisten da, eta seme-alabengatiko mugak eta etxebizitzako bi prestazio gehiago kentzen dira.
Lege-aurreproiektuaren ildo nagusiak Idoia Mendia lehendakariorde eta Lan eta Enpleguko sailburuak zehaztu ditu, Bilbon, komunikabideekin egindako topaketa batean, eta azpimarratu du testuaren helburua “Euskadiko kohesio sozialean sakontzea eta adingabeak edo pentsiodunak dituzten etxeak intentsitate handiagoz artatzea” dela, bai eta “gizarteratzean eta laneratzean sakontzea ere, okerren daudenak hobeto babesteko”.
Proiektua Legebiltzarrera bidaliko da azken hilabeteetan, eta 2022ko ekitalditik aurrera jarri ahal izango da indarrean, Legebiltzarreko izapideak bete ondoren. Horren bidez, inklusio-politikaren “paradigma-aldaketa” lortu nahi da, tresna egonkor bat ere izan dezan, ebaluaziorako edo ebaluazio berrirako behar sozialak sortuz.
Mendiak azaldu duenez, aurreikusitako berrikuntzak “urrats bat gehiago eman behar da familia-errealitate berrietara iristeko eta inklusioaren esparruan sakontzen jarraitzeko”.
Arreta berezia jarri zaien kolektiboak pentsiodunak, guraso bakarreko familiak eta seme-alabak dituztenak dira, eta haiek izango dira beren prestazioak hobetuko dituztenak.
Gutxieneko kopurua, 470 euro
Zenbatekoei dagokienez, kalkulua eskatzaile bakoitzeko 470 euroko gutxieneko oinarritik abiatuko da. Zenbateko horri aurreikusitako osagarri indibidual guztiak gehitu behar zaizkio, hau da, zifra horren beste % 50 titular eskatzailearentzat, eta beste % 30 gehiago bizikidetza-unitateko kide bakoitzarentzat.
Pentsiodunen zerbitzua hobetzeari dagokionez, Jaurlaritzak egiten dituen kalkuluen arabera, batez besteko pentsiodun batek gaur egun kobra ditzakeen 810 euroak 893 eurora igaroko dira Diru-sarrerak Bermatzeko Lege berria indarrean sartzen denean.
Lehendakariordeak gogorarazi duenez, aurreko legealdian ez zen posible izan erreforma hori amaitzea, baina orduan aurkeztutako proposamenak “dozenaka elkartek eta adituk parte hartu ahal izan zuten eztabaidan”.
Dokumentu horri eta jasotako ekarpenei dagokienez, orain erreforma honi ekin zaio, Gutxieneko Vital Diru-sarreraren urteroko faktorearekin, bai eta Lanbide Euskal Enplegu Zerbitzua eraldatzeko abian jarritako prozesuarekin ere.
Gaur egun, Euskadin 55.000 pertsona inguruk jasotzen dute DSBE, eta horietatik heren batek Gobernu zentralak onartutako Gutxieneko Bizi Diru-sarrera jasotzeko eskubidea izango du.
Horrela, Eusko Jaurlaritzak honako helburu hauek izan ditu zirriborro honetan: “Gutxieneko Bizi Diru-sarrera (GMI) diru-sarreren bermearen euskal ereduan txertatzea, aterki beraren pean taldekatzeko; sistemaren estaldura zabaltzea eta bermatutako zenbatekoak hobetzea, bereziki adingabeak dauden lekuetan”.
Era berean, Mendiak adierazi duen bezala, testuak eskaerarako sarbidea erraztu nahi du, errazagoa izan dadin. Horretarako, “Prestazio ekonomikoen kudeaketa sinplifikatzea eta arintzea” erabaki da, “Segurtasun juridiko handiagoa emanez eta, aldi berean, identifikazio- eta kontrol-tresnak hobetuz”.
Hartzaileei dagokienez, eta estaldura handitze horren barruan, lege berriaren bidez terrorismoaren biktimen sarbidea erraztuko da, eta aurretiazko erroldatze-betekizunetik salbuesten dira (kanpoko euskal gizataldeak bezala). Iheslari gisa aitortuta dauden edo EB birkokatzeko akordioen parte diren pertsonak ere.
Betebeharren kapituluan, zirriborroak prestazioaren zati bat galtzeko aukera jasotzen du, haurrak babesteko guztia galdu beharrean. Prestazioa iraungitzea prestazioaren analogoarekin ere lotzen da, eta gogortu egiten dira ez-betetzeen ondorioak, hala nola lan-eskaintza bati uko egitea.
Halaber, ezarpen berria da eskatzaileari erantzukizunpeko adierazpena egiteko aukera eskaintzea, eta, behin armatuta, eskubidea eskuratzeko aukera ematea hurrengo hilean.
Prestazioa aitortzeari begira, eskaera egin eta hurrengo hilean jasoko den zenbatekoa, baldin eta erantzukizunpeko adierazpena, baita eskaeraren hileko etekinei ezarritako sarrera-kopurua ere.
Ikuskaritza unitate berria
Prestazioa behar ez bezala aitortzen da, eta kontrol-geruzak gehitzen dira. Ildo horretan, berrikuspena aldatu egiten da, bi urtetik behin egiten baita, eta hiru hilean behin egiten da, bidegabeak kenduz. Era berean, bizikidetza-unitatearen eta diru-sarreren hiru hilean behingo kontrola ezartzen da, zenbatekoa zehazteko.
Sarbideari dagokionez, zirriborroaren berritasunen artean nabarmentzen da kendu egiten dela eskubide ekonomiko pribatuak baliatzeko baldintza, diskriminazio-elementu bat zirela emakumeentzat, eta erraztu egiten dela adingabeak dituzten familien sarbidea, erroldatze-baldintza 3 urtetik 2ra jaitsiz.
Era berean, Etxebizitzarako Prestazio Osagarria (EPO) ez da ordainduko Lana eta Enplegua sailetik, eta Etxebizitza Sailaren mende geratuko da. Seme-alabengatiko mugak eta etxebizitzengatik bi prestazio gehiago jasotzeko mugak ere ezabatzen dira.
Beste alderdi nabarmen bat ikuskapen-unitate bat sortzea da, baldintzak eta betebeharrak betetzen direla egiaztatzeko eta betetzen direla ziurtatzeko aholkuak emateko.
Zehapen-prozedurak lankidetzaren bidez ezarriko du muga ekonomikoa, eta ez zaie zehapen ekonomikorik ezarriko titularrei, arau-hauste arinetan izan ezik. Prestazioaren iraungipena eta berriz sartzeko ezintasuna gehitzen dira, zenbait gradu eta kasutan mugatuta, eta, horrez gain, 16 eta 18 urte bitarteko onuradunen erantzukizuna sartzen da, horientzat gizarte-arloko interesa izatea aurreikusten baita, kontratuaren ordezko gisa.
Mendiak azaldu duenez, abiapuntua da aitortzea gizarteratzeko eta diru-sarrerak bermatzeko euskal sistema euskal autogobernuaren bereizgarri nagusietako bat dela “.
Puntu horretan, honako hau adierazi du: “Babes-sistema hori eraginkorra izan da gizarte-bazterketako poltsak arintzeko, eta haren erabilerak eragin positiboa izatea lortu du gizarte osoan. Desberdintasunen zuzentzailea dela frogatu da, batez ere, azken atzeraldi handian eta 19 “, azpimarratu du.
Testua Irekian egongo da eskuragarri hilabetez alegazio publikoetarako, eta gero nahitaezko txostenak egingo dira Gobernu Kontseiluak onartu aurretik.