Nafarroako eraikuntza sektoreak pandemia osteko hazkunde-zikloan paper garrantzitsua izatea eskatzen du, BPGan % 6ko pisua baitu eta, azkenean, eraldatu egin baita. Juan Las Navas Lacalle Donostian jaio zen, duela 66 urte. Nafarroako Eraikitzaile eta Sustatzaileen Elkarteko presidentea da, eta ahotsa ematen dio gaur egun “fidagarria” den enpresa-sare bati; izan ere, 2008-2013ko krisialdian asko murriztu zen sare hori, eta 17.500 pertsona ingururi ematen die lana, duela hiru urte baino 2.000 gehiago. Navas eraikuntza sektorearen industrializazioaren apostolu bihurtu da, erabateko aldaketa, teknologiaren eta bertako enpresa eta langileen pentsamoldearen araberakoa, eta eraikuntza-denborak % 40 murriztea eta kostuak % 25 arte murriztea ahalbidetu beharko luke. Gero eta handiagoa den eta gaur egun salgai dauden sustapenetan lekurik ez duen etxebizitza-eskari eskuragarriari erantzuteko funtsezko beherapena. “Egia esan, enpresek diotenez, salgai dagoen guztia saldu egiten da”, azaldu du Las Navasek. “Lezkairu eta Erripagaina, adibidez, nahiko azkar ari dira osatzen. Kanpoko sustatzaileak ere etorri dira. Han, tokiko sustatzaileak hasi zirena beste batzuk amaitzen ari dira “.

Eraikuntza da pandemiaren garaian enplegua sortzea lortu duen sektoreetako bat. Nola joan zaio jarduerari denbora honetan?

Enplegu-zifretan kontuan hartu behar da autonomoa den jende asko dagoela, langile bakarreko enpresak. Hori etxebizitzetan egiten ari diren birgaitzearen adierazle da, adibidez. Sektoreak ez du krisia nabaritu ekoizpenean, aire zabaleko jarduera bat denez arazorik gabe jarraitu ahal izan da. Eta erosleari dagokionez, sentsazioa da ez duela gehiegi nabaritu. Ikusiko dugu zer gertatzen den orain, pandemiaren aurretik saldutakoa entregatzen denean, baina ez dirudi eraginik izango duenik. Salgai jartzen dena saldu egiten da, eta hurrengo arazoa da eraikitzeko lurrik gabe gaudela eta plangintzak egiten hastea komeni dela.

Nabaritzen ari al dira material batzuen prezioen igoera, dagoeneko beste sektore batzuei eragiten diena?

Bai. Eta faktura pasatzen hasi da, eraikuntza-enpresak gehiago pentsatzen ari direlako obra baten aurrekontua egiterakoan edo ezin diotelako eutsi duela hilabete batzuk emandako aurrekontuari. Altzairua, aluminioa, hormigoia. Eta hori da hasiera. Horregatik ezin gara hainbeste horren mende egon, zenbakiak hainbeste estutzen badira arazoa izango baita. Industrializazioan sartu behar da.

Industrializazioa sektoreak aspalditik duen erronketako bat da. Etorkizun hori iragartzen da, baina ez da iristen.

Industrializazioa iritsi behar dugun puntu bat da, ez, noski, gauden puntu bat. Eta prestakuntzatik hasi behar dugu. Artisau-egoera batetik abiatzen gara, eta gazteei ikusarazi nahi diegu sektore disruptiboenetako bat izango dela. Horretara iristeko, langileen eskulana espezializatu egin behar da, eta prestakuntza, gutxienez, LH bat izan behar da. Izan ere, eraikinak gero eta konplexuagoak dira teknologikoki, eta ondo ulertu behar dira, gero nola gauzatu jakiteko.

Zer esan nahi du sektorea industrializatzeak?

Obra baten gauzatze-denbora % 40ra arte jaisten dela kalkulatzen dugu, baita kostuak % 25 aurrezten direla ere. Horrek esan nahi du 90 metro inguruko etxebizitza bat egitea 116.000 euro inguru kostatzen bada, 85.000-86.000 euro inguru jaitsiko dugula, eta, beraz, parametro zentzuzkoagoetan sartuko zarela. Aldi berean, autoaren sektoreak ireki zuen bide batean sartzea dakar, eta, gaur egun, beste industria-sektore batzuk daude, hala nola nekazaritzako elikagaien sektorea, hau da, etengabeko kostuen hobekuntza, lehiakorragoak izateko. Autoak orain dela 50 urte bezala egingo balira, agian orain denak bizikletan joango ginateke, ez bailitzateke ordaintzeko modurik egongo, oso garestia izango litzateke. Baina, errealitatean, 9.000 euroren truke autoak ditugu. Eta ez da lanposturik galdu.

Baina eraikitzen dena saltzen bada eta lehiakiderik ez badago mehatxuka, sektore orotan bezala, zer pizgarri dute enpresek industrializatzeko?

Arazoa etorkizunean nork erosiko duen da, jendea ezin baita gero eta etxebizitza garestiagoak erosten aritu. Etxebizitza eskuragarriago baten eskaera handia dago, eta alokairuan ikusten dugu, askotan horretara jotzen baita etxebizitza bat jabetzan eskuratzeko ezintasunagatik. Gainera, biztanleriaren oso segmentu garrantzitsu batek ezin du etxebizitza librearen prezioetara iritsi. 40 urtetik gorako jendeak ahalegin handiagoa edo txikiagoa egin dezake etxebizitza erosteko, baina adin horretatik behera, oro har, zaila da. Ez dute aurrezteko gaitasunik izan, eta, gainera, ez da aurrezki hori behar beste sustatu.

Enpresak prest al daude lan egiteko modu hori aldatzeko?

Elkarteak eta lan-fundazioak 2012tik dihardute gai horri buruz hitz egiten. Eta, egia esan, asko kostatzen da, enpresei egunerokoa jaten baitie. Eta aldaketa horrek berariazko prestakuntza eskatzen du, eta horretarako laguntza beharko dute. Ekonomikoki ezin dute hain aldaketa garrantzitsurik egin, mundu guztiak esaten baitu beharrezkoa dela.

Zer laguntza mota?

Prestakuntzarako laguntza ekonomikoa. Nafarroak gaitasun digitalak bertan behera uzten ditu, eta hori funtsezkoa da etorkizunerako. Diagnostiko bat egin behar da enpresa bakoitzean, eta zer programa garatzen den ikusi. Eraldaketa digitala esponentziala da, eta gure ezagutza lortzeko modua, berriz, lineala. Beraz, zenbat eta denbora gehiago eman eraldatzen, orduan eta gehiago kostatuko zaigu aldaketa hori. Eta iritsiko da une bat ezinezkoa izango dena jende askorentzat. Horregatik hasieratik hasi behar da.

Enpresa eraikitzaileek aurkeztu al dute Europako proiekturik sektorea digitalizatzeko balio duten laguntzak eskuratzeko?

Ia ez dago bat ere, eta lastima da, gure artean ados jartzea falta da. Azkenean, lana teknologia digitalaren bidez optimizatzea eta elkarlanean egitea da helburua. Ez da teknologia bakarrik, pertsonek aldatu behar dute pentsamoldea. Europan dagoeneko egiten ari dira, eta lantegi automatizatuak martxan jartzen ari dira. Nafarroan Viguetas dugu, Estatu osoan bakarra. Alemanian 300 baino gehiago daude.

Sektorearen hazkundearen aurreko zikloan, gazte askorentzat irtenbidea etxebizitza babestua izan zen, gaur egun ia egiten ari ez dena. Zergatik?

Kostuek ez dituzte bideragarri egiten araubide orokorreko etxebizitza babestuen sustapenak. LPZrekin oraindik zerbait defendatzen duzu, baina BOEn sustatzaile pribatuari ez zaizkio zenbakiak ateratzen. Modulua igo dezakezu, baina horrela ere jendea kanpoan uzten duzu. Nasuvinsak ere ez du sustatzen, egiten dituen esleipenek asko gainditzen dutelako salmenta-prezioa. Egia esan, kostuak gainditzen ari zaizkigu. Neurri batean eskulanagatik, enpresen antolaketagatik eta beste faktore batzuengatik.

10.400 pertsona daude alokairu babestuan. Arazo bat dagoenaren sintoma argia dirudi…

Etxebizitza eskuragarrien eskaria argi dago badagoela, ez dakit alokairukoa edo erosketakoa den. Erroldaren gaiari buelta bat eman beharko litzaioke; izan ere, urtean 20.000 eta 30.000 euro artean irabazten duen biztanleria-segmentua, alokairuko etxebizitzen bolumenarekin, ezin da inoiz sartu eta merkatu librean sartzen da, soldataren % 40 jaten baitu.

Zer proposatzen duzue?

Hemen dena alokairu sozialeko politika batean oinarritu da, eta niri perfektua iruditzen zait, baina alokairu eskuragarria ere aipatu behar da, 20.000 eta 30.000 euro artean irabazten duten pertsona horien egoera konpon dezakeena. Eusko Jaurlaritzak zirriborro batean atera berri du irudi hori, eta urtebete baino gehiago darama zirriborro horretan lanean. Hemen ez da gai horretaz hitz egiten ari, eta Etxebizitza Lege berrian sartzeko sailburuari egin nahi diogun proposamenetako bat da.

Alokairu sozialerako kontuak ere ez dira ateratzen? Gobernuaren apustua da, orube publikoak aprobetxatu nahi baititu horretarako…

Arazoa etxebizitza horiek egiteak duen kostua da. Ekimen pribatu batentzat ez da errentagarria. Zaila izango da nork egingo dion aurkitzea. Alokairu sozial iraunkorraz ari gara. Ez orain arte zegoena, 15 urterekin merkatu librera pasatzen baitzen eta hondoarekin gertatu zena gertatzen baitzen. Alokairu iraunkorra egin nahi baduzu dauzkagun kostuekin ez dira zenbakiak ateratzen.

Egilea Andoni Beitia