Eusko Jaurlaritzak errekuperazio eta erresilientzia Programaren berrikuspen “proposatzailea” aurkeztu dio Espainiako Gobernuari; izan ere, Europar Batasunak Europako funtsak eskuratzeko otsailean ezarritako irizpideen arabera, 9 plan estrategiko ezarri ditu, eta Ogasun Sailak adierazi duenez, “Oso entzunak” izan dira. Plan horiek 6.400 milioi euroko inbertsioa aurreikusten dute 63 proiektutan.

Eskualdeko EBAPE (ekonomia berreskuratzeko eta eraldatzeko proiektu estrategikoak) horiek “neurrirako jantzia” izan nahi dute, ahal den neurrian jarduera estrategikoak hainbat laguntza-deialditan ez zatitzeko. Nolanahi ere, batez ere euskal ekonomiaren epe luzeko eraldaketan eragin nahi dute, espezializazio adimendunaren bidez, eta, hedaduraz, Espainiakoa, pandemiaren ondoriozko krisiaren susperraldi soilaren gainetik.

Dokumentu berri hau idazteko ekimena, abenduan diseinatutakoaren birformulazioa, Eusko Jaurlaritzak egiaztatu ondoren iritsi zen; izan ere, Moncloak ez zion jaramonik egiten Europar Batasunak eskualdeei berreskuratze-planen prestaketa eta diseinua kontsultatzeko egindako eskaerari, eta ez zituen inbertsioen egile soilen esku uzten.

Susperraldiaren aurrean, Pedro Sanchezen Gobernuak Espainiara iritsiko diren 70.000 milioi euroak gauzatu nahi ditu 2023. urtearen amaierarako; horrela, susperraldia ekonomiaren eraldaketaren gainetik jartzen saiatuko da, nahiz eta Europak ematen duen tartea 2026ko udara arte dagoen. Lakuan uste dute gehiegizkoa dela inbertsioak egiteko denbora tarte hain estua duten administrazioen “estresa”, eta horregatik proposatu diote Sanchezi plan hori, epe luzeagokoa eta konpromiso-kredituen bidez gauzatu daitekeena. Horrela, egiteke dagoen eraldaketa horri “probetxurik ez ateratzea” saihestu nahi dute.

Pedro Azpiazuk zuzentzen duen Ogasun eta Ekonomia Sailak apirilean onartutako 6 EGABei erreparatu die, eta horietan sar daitezkeen proiektuak sartu ditu. Guztira, 29 proiektu dira, 5.085 milioi balio dutenak. Horrela, adibidez, orain, abenduan lekurik ez zuten eremu aeroespazialeko proiektuak aurkezten dira, euskal ekonomiaren indarguneak indartzean oinarrituta, ahuleziak indartzean baino gehiago; azken irizpide hori kohesio-irizpidea da, eta badirudi hori dela Moncloan gailentzen dena.

Inbertsio pribatuek baliabide gutxiago mobilizatuko dituzte

Euskadik, aldiz, nabarmentzen diren alderdien garapen teknologikoa bultzatzea planteatzen du, hala nola zientzia, Lanbide Heziketa eta unibertsitatea edo industria-inbertsioak.

Estatuko EBAPEetan jasotzen ez diren alderdietarako, Eusko Jaurlaritzak eskualdeko 9 EBAPEak egin ditu, adibidez, itsasoko energia berriztagarriarekin edo banaketa-sareekin lotutakoak. EBAPEetan sartzen ez diren proiektuek lehiaketa bidez eskuratu ahal izango dituzte funtsak, administrazio desberdinetako leihatiletan beste proiektu batzuekin eta beste autonomia-erkidego batzuekin lehiatuz. Gainera, BEM (Berreskuratze eta erresilientzia Mekanismoa) funtsetarako sarbide hori dagoeneko finkatuta dauden Europako beste funts batzuekin konbinatu nahi da.

Parametro horiekin guztiekin egin da Berreskuratze eta erresilientziarako Euskal Programaren bertsio berri hau, eta abenduko 13.130 milioi eurotik 18.300 milioi eurora igo da funts erabilgarrien aurreikuspena. Kopuru horiek modu globalean kalkulatu dira, BEMeri esleitu gabe, abenduan egin zen bezala, oraindik ez baitakigu zenbateko intentsitatearekin iritsiko diren laguntzak, proiektuak pribatuak edo publiko-pribatuak diren kontuan hartuta.

Nolanahi ere, badakigu Gobernu zentralak lehentasuna eman nahi diola Hezkuntzan eta Osasunean inbertitzeari, eta, horregatik, euskal planaren berrikuspenean arlo horiek indartu egin dira, eta, ondorioz, lurralde-banaketa txikiagoa izan da.

Abenduan Euskadi osoa gelditu behar zuen % 52aren aurrean, orain % 59ra igaro da. Araba % 13tik % 11ra igaro da, Bizkaia % 22tik % 18ra eta Gipuzkoa % 13tik % 12ra, nahiz eta kopuru absolutuetan hiru lurraldeek funts gehiagoren alde egingo luketen, aurreikuspena 13.000 milioitik 18.000 milioira igo baita. Moncloaren irizpide horien arabera, inbertsio pribatuak abenduan baino baliabide gutxiago mobilizatuko ditu.

Bestalde, orduan aurreikusitako proiektuak ez dira desagertzen, berregituratu egiten dira 9 EBAPEak osatzeko, eta, nolanahi ere, BEM funtsak lortu nahi dituzten proiektuek oso ondo armatuta egon beharko dute lehia-konkurrentziako prozesuetan irabazteko; izan ere, kohesioaren arloan, Euskadik bere populazio-pisuaren arabera jasoko ditu funtsak.

Azken batean, planaren berrikuspenak eta 9 EBAPEak sartzeak “betearazpena xurgatzen laguntzea” du helburu, eta, beraz, Europako funtsen erabilera erabaki eta aste gutxira, euskal ekonomia eraldatzea.

Egilea Andoni Beitia