Bazetorren, eta gertakariek baieztatu egin dute zenbaitek iragarpen txarrak iragarri zituztela joan den maiatzaren erdialdean, 2021 Renove Plana aurkeztu zenean, hain kutsagarriak ez diren ibilgailuentzako Euskadiko autoen parkea berritzeko, 2.000 eta 3.000 euro arteko laguntzekin. Energiaren Euskal Erakundean (EEE) laguntzak izapidetzeko irekitako epearen lehen hamabost egunetan, 220 eskaera baino ez dira zenbatu, informazio publikoaren arabera. Zenbateko horrek ez du zerikusirik Eusko Jaurlaritzak bultzatutako programa honen aurreko edizioetan erregistratutakoekin; izan ere, lehen egunean soilik, 300 eskaera zenbatu ziren guztira.

Argi dago aurtengo Renove Planaren hasierak ez duela balio izan euskal kontzesionarioetako salmenta-fluxua dinamizatzeko; izan ere, ekainean Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 2.756 auto matrikulatu dira. Horrek esan nahi du % 16,7ko beherakada egon dela aurreko urtearekin alderatuta, 19-kodeak eragindako konfinamenduaren ondoren susperraldi ekonomikoari ekin baitzitzaion, eta antzeko pizgarriak jarri baitziren abian programa-erosketarako.

Euskal lurraldeei dagokienez, Gipuzkoak izan du daturik txarrena ekainean autoen salmentei dagokienez; izan ere, % 19,29ko beherakada izan zuen 2020ko hilabete berarekin alderatuta, orduan 1.042 eragiketa egin baitziren, eta gaur egun, berriz, 841. Araban, beherakada % 18,50ekoa izan da, eta Bizkaian, % 14,49koa.

Zenbait arrazoik eragin dute aurtengo Renove Plana abiaraztea, Ekonomiaren Garapen Sailak bultzatuta. Horietako bat da dibortzioa dagoela diru-laguntzaren xede diren ibilgailuen eskaintza murriztu baten (besteak beste, ibilgailu elektrikoak, gasez eta hidrogenoz propultsatutakoak eta CO2 emisioen efizientziaren eta erregai-gastuaren A kalifikazioko gasolina- eta diesel-ibilgailuen artean, Energia Dibertsifikatzeko eta Aurrezteko Institutuak (IDAE) ezarritako arauaren arabera) eta zerrenda hori ez duten beste auto batzuen alde egiten duten herritarren eskariaren artean.

Nahiz eta Eusko Jaurlaritza behin eta berriz ari den A kalifikazioarekin entxufatu ezin diren auto elektriko edo hibridoen eskaria bultzatzen, errealitatea tematia izaten ari da, ibilgailu horiek garestiak izaten jarraitzen baitute kontsumitzaileen poltsikorako, eta, gaur egun, ez daude mugikortasun handiagoa eta zabalagoa bermatzeko behar diren azpiegiturak, lehenengoen kasuan. Horregatik, kontsumitzaileak kalifikazio baxuagoko auto hibridoak eta diesel eta gasolina motorrak aukeratzen ari dira.

Duela urtebete, Eusko Jaurlaritzak akats bera egin zuen auto elektrikoak eta hibridoak sustatzeko antzeko beste programa bat planteatzean, gaur egun handiegia baita; izan ere, indarrean sartu eta bost hilabetera – Kontuan izan behar da, halaber, bota eta hilabete gutxira, 19 kobidaren konfinamendua gertatu zela –, oraindik 4.350.260 euro zituen aurrekontuan zeuden bost milioi euroetatik.

Urtearen erdialdera, programa 10 milioi eurora handitu behar izan zuen, eta errekuntzako autoetan diesela eta gasolina sartu behar izan zituen, hamar urte baino gehiago zituzten eta eraginkorrak ez ziren motorrak zituzten ibilgailuak txatarratzeko. Erantzuna izan zen 2020ko Renove Plana irailean amaitu zela, eta, ondorioz, hamar urte baino gehiagoko 5.000 ibilgailu kendu zirela euskal errepideetatik. Orduan bezala, egungo Renove Planak diruz lagun daitezkeen ibilgailuen zerrenda handitu beharko luke, B kalifikazioko ibilgailuak ere gehituz, eta txatar izaera kendu. Hau da, eraginkorrak diren eta CO2 gutxi isurtzen duten autoak.

Urtebetean, automobilaren sektorearen egoera erabat aldatu da, ekoizleek ekoizpena murriztu behar izan dutelako erdieroaleen eskasiagatik. Horri erritmo motelagoak gehitu behar zaizkio eredu berriak abiarazteko orduan, merkatuak zalantza handia baitu etorkizuneko autoa zein izango den deskarbonizazio-prozesu betean. Egoera horri gehitu behar zaizkio hainbat udaletatik igortzen ari diren mezuak, hiriguneetan autoen trafikoa eragozteko edo kaleak oinezkoentzat jarriz autobideak galtzadetatik desagerrarazteko, bai eta gidarien ohituretan aldaketak egiteko ere, autoa partekatzeko edo erabileragatik alokatzeko joera baitute.

Egoera horren ondorioz, emakidadunak, fabrikatzaileak geldialdiak egiten ari direnez, beren instalazioetan dituzten ibilgailu-stockekin lanean ari dira, eta egoera horretan jarraituz gero, oso epe laburrean agortu daitezke. Ibilgailu berri bat entregatzeko itxaronaldiak zenbait hilabetez luza daitezke, eta, beraz, aukerako autoa berraktibatzen ari da, 2019an zeudenen pareko prezioetara iristen ari baita.

Egoera zalantzagarri eta zail horren aurrean, galdetu behar da ea Ekonomiaren Garapen Sailak eta EEEk euskal autoen kontzesionarioen sektore osoaren iritzia sakatu zuten egoeraren azterketa egiteko eta, merkatuaren errealitateari buruz emandako ezagutzarekin, adostasun orokor batera iristeko, aurreko edizioetan egin zen bezala, aurtengo Renove Plana abian jartzerakoan. Era berean, jarduera horren eraginkortasuna zalantzan jar daiteke, kontuan hartuta zer zalantza egon daitezkeen Eusko Jaurlaritzak kasu honetarako aukeratu dituen solaskideen ordezkagarritasunari buruz eta sektore osoaren izenean beren iritziak emateko orduan duten baliozkotasunari buruz.

Aurreko urteko Renove Plana errepikatzeko ahalegina egin da, emakidadun guztiekin aurrez egoeraren azterketa egin gabe, etengabe aldatzen ari den eta egunerokotasunean erantzun zailak dituzten ziurgabetasun askotara irekita dagoen merkatuaren errealitatearen ezagutza zabala izateko.

Renove planak, bai autoena, bai makina-herramintarena, edo, bere garaian, etxetresna elektriko eraginkorragoen erosketa bultzatzeko abian jarri zirenena, merkatuen dinamismoa bizkortzea eta bultzatzea izan behar dute helburu, kontsumoa bultzatuz, eta, horrekin batera, automobilaren kasuan, emakidadunek hasten duten balio-kate osoa, automobilgintzaren eta automobilgintzaren lehen belaunaldiko herrialde nagusien sektoretik amaitzen dena, eta Euskadiko Automobilketa-iturri nagusietatik amaitzen dena.

Zoritxarrez, automobilen salmentaren sektoreak bizi duen krisi-egoeran, erakunde publikoek ekimen pribatuaren eragile eta bultzatzaile gisa jardun behar dute, merkatuen jarduera dinamizatzeko. Horixe da une honetan egin behar dena.

Egungo Renove Planak diruz lagun daitezkeen ibilgailuen zerrenda handitu beharko luke, B kalifikazioko ibilgailuak ere gehituz eta txatar izaera kenduz.

Egilea Andoni Beitia