Eusko Jaurlaritzak eta Euskal Autonomia Erkidegoko hiru foru-aldundiek aurre-akordioa lortu dute Ekarpenen Legea izenaz ezagutzen den tresna berritzeko; izan ere, Euskadiko erakunde-maila guztien artean banatzen ditu funtsak, eta hamar urte zeramatzan ukitu gabe, aldeen arteko desadostasunak zirela eta. Izan ere, azken araudia 2011n amaitu zen eta ordutik luzatuta zegoen akordio batera iristeko ezintasunagatik.

Banatu beharreko funtsei buruz hiru foru-aldundien artean dauden aldeak, haien exekutiboen kolore politikoa alde batera utzita, eta Ekarpenen Legea urte hauetan izandako zerga eta ekonomia aldaketetara egokitzea zein portzentajetan eragotzi zuten kontuan hartuta.

Orain, azkenik, aurreakordio bat lortu da Euskal Autonomia Erkidegoko erakundeen egonkortasunerako albiste ona den aldetik. Lege horren arabera, lege berria 2022-2026 epean aplikatuko da, Eusko Jaurlaritzako iturrien arabera, uztailaren 15ean bilduko den Herri Dirubideen Euskal Kontseilu berezi batean. Bilera horretan, Eusko Jaurlaritzako ordezkariak (Iñigo Urkullu lehendakaria buru), EAEko hiru foru gobernuetako ordezkariak eta udaletako ordezkariak bilduko dira, metodologia berria onartzeko.

Ke zuria lortu ondoren, Gobernu Kontseiluak lege-proiektua baliozkotu beharko du, eta Eusko Legebiltzarrera bidaliko du, behin betiko onar dezan.

Egutegia estututa dago, baina euskal erakundeen ustez, “Finantzen Euskal Kontseiluak urriaren aurretik onartutako Legeak aukera emango lieke euskal erakundeei 2022ko ekitaldiko aurrekontuak egiteko”. Horretarako, baliabide ekonomikoak banatzeko formula berria aplikatuko da, eta, besteak beste, foru-lurralde batzuk azpifinantzatutzat jotzea saihestuko da.

Negoziatzaileen arabera, lortutako aurreakordioak euskal erakundeek, bereziki Arabako Aldundiak, egungo metodologiaren indarraldian eskatu dituzten aldarrikapenak jasotzen ditu, eta, batez ere, Euskadiko Toki Erakundeei buruzko Legetik eratorritako “manuak sartzeari balioa ematen dio”, gogoratuko denez, udal-finantzaketari buruzko kapitulu bat baitu.

Egia esan, Pedro Azpiazu Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun sailburuaren eskutik lortutako akordioa oso kontinuista da, hain gai delikatuan aldaketa sakonak egitea zein zaila den erakusten duena. Izan ere, sarritan polemika eta liskarra piztu da lurraldeen artean, baita alderdi politiko berak gobernatzen dituen lurraldeen eta talde politikoen artean ere.

Eskualdaketa berrien integrazioari aurre eginez

Egingo diren aldaketen artean, koefiziente bertikala deritzona aldatu egingo da, hau da, bildutako dirua Eusko Jaurlaritzaren eta foru-aldundien artean banatuko da; izan ere, egungo % 70,04tik etorkizuneko % 70,81era igoko da, Lakuako Gobernuaren alde, Eusko Jaurlaritzak azken urteotan bere gain hartu dituen eskualdaketa berrien integrazioari aurre egiteko.

Itzulita, horrek esan nahi du biltzen diren 100 eurotik 70,81 Gasteizko Gobernuaren beharretara bideratuko direla, eta foru-aldundiek eta Eudelen bildutako udalek gainerako 29,16ak banatu beharko dituzte. Koefiziente horizontalei dagokienez, lurralde bakoitzak Euskadiko diru-kutxa komunei egindako ekarpenean duen pisuari dagokionez, ez dago aldaketarik. Eusko Jaurlaritzara bidalitako 100 euroko ekitaldian, Bizkaiak 50,39 euro eman zituen; Gipuzkoak, 33,34; eta Arabak, 16,27.

Nabarmendu beharreko alderdi bat da aurreakordioaren helburua dela foru-aldundi bakoitzaren diru-bilketaren pisu erlatiboa koefiziente horizontalaren % 99ra iristea; beraz, Egokitzapenerako Funts Orokorraren gehieneko muga euskal erakundeen artean banatu beharreko baliabideen % 1,45eraino handituko da, egungo Ekarpenen Legeak ezarritako % 1aren aldean. Sinatzaileen ustez, “Egokitzapenerako Funts Orokorraren gehieneko zenbatekoa handitzeak lurralde historikoentzako bermeak handitzen ditu”.

Lortutako itunak gutxieneko portzentaje bat ezartzen du udal-erakundeek zerga itunduetan parte hartzeko: % 39,23koa izango da, eta, beraz, “Zerga itunduetan duten partaidetzaren portzentajea egungoa baino handiagoa izango da”.

Ekarpenen Legea, zeinaren jatorria azaroaren 25eko 27/1983 Legean baitago, foru-aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren arteko zerga-sarreren banaketa arautzen duen araudia da. Foru-aldundi horiek zerga-bilketaren arloan eskumena duten erakundeak dira, eta Eusko Jaurlaritzaren mende daude EAEn ematen diren zerbitzu publiko gehienak.

Egilea Andoni Beitia