Une honetan, eta ikasturtez ikasturte ikastetxeek ikasgelak itxi behar dituztela ikusten dugunean, Euskadiko jaiotza-tasa etengabe jaisten ari delako, Europako tasarik txikienetako batekin eta Estatuko batez bestekoaren oso gainetik dagoen zahartzearekin, kezkagarritzat jo behar da Confebask euskal patronalak alarma gorri guztiak piztea erabaki izana eta lehenbailehen eskatzea arazo demografiko hori herrialdeko agendaren parte izan dadila, gure gizartean eragin garrantzitsuak izan ahal izateko. Gai garrantzitsu honetan inplikatutako agente guztien ekintzarik eza dirudien dei dramatikoa da.

Baina oraindik harrigarriagoa da euskal enpresaburuen ordezkaritza garrantzitsuenak egindako apelazioa dela eta, arazo esanguratsu hori nolabait murriztu ahal izateko beharrezko neurriak hartzeko politika egokiak abian jartzeko ardura dutenek ez dutela inolako erantzunik eman. Jakina, gaia ez da erraza eta oso konplexua da; beraz, diziplina anitzekoa izan behar du tratamenduak, eta gai honetan zeresana duten eragile instituzional, politiko, ekonomiko eta sozial guztiek parte hartu behar dute. Egunero galtzen den beste aukera bat da.

Labur-laburra Herri honetako jarduera politikoaz jabetu da, eta, horren ondorioz, egiturazko eta sakoneko gaiak, etorkizunean gizartearen errealitatea finkatzen dutenak, erabat baztertuta geratzen dira; izan ere, jarduera horiek zerikusi handiagoa dute kudeaketa bat saltzearekin, ekimen baten irudia proiektatzeko, eta hurbilen dagoen lurraldea estrategikotzat jotzen den horretan lan egiten ari da, helburu gisa hartuta. Urte asko barru jakin daitezkeen emaitzak dituzten gaietan sakontzeak ez dirudi etekin politikorik duenik.

Eduardo Zubiaurre Confebaskeko presidenteak ozenago esan ahal izan zuen, baina ez argiago: 20 urtean 92.000 langile galdu dira EAEn eta 2050ean 220.000 gehiago izatera iritsiko dira; mendeko pertsonak eta erretiratuak, berriz, handituz joan dira, eta azken bi hamarkadetan ia 200.000 izatera iritsi dira. Aurrerabide horrekin uste da datozen hiru hamarkadetan euskal biztanleriaren erdia mendekoa izango dela eta beste erdia lan-munduan aktibo egongo dela.

Ondorioa argia da. Urtetik urtera lan egiteko adinean dauden biztanleak galtzeaz gain, eta horregatik, ezinezkoa izango da gure enpresetan belaunaldien arteko ordezkapena egitea, eta horrek oso egoera zailak eragingo ditu konpainietan, eta euskal ekonomiak pisua eta lehiakortasuna galduko ditu.

Eta hori guztia, kontuan hartu gabe, zergadunen kopurua murriztean, ongizate-estatua, gaur egun ezagutzen dugun bezala, zalantzan geratuko dela.

Eta Euskadi eta mundu osoa pairatzen ari den arazo demografikoaren ondorio ekonomikoak, neurri handiagoan edo txikiagoan, ez dira oraingoak. John Maynard Keynes ekonomialariak – Bere teoriak aplikatzen ari dira une honetan estatuen zorpetzeak gora egin duelako kobidaren pandemiaren ondorioz (19) oso ukitua dagoen ekonomia bat suspertzeko – Iragarri zituen 1937an biztanleriaren jaitsierak ekonomian izan zitzakeen ondorio negatiboak.

Eta gure enpresetan jatorria duen lan-legepeko biztanleriaren gabezia hori konpondu egin behar da kanpoko talentua erakarriz, belaunaldi-erreleborik ezagatik hutsik geratzen diren lanpostuak eta berriz sor daitezkeenak betetzeko.

Herri honek erronka handia du aurrean, arazoa ez baita talentua erakartzea bakarrik, baita atxikitzea ere, kontuan hartuta inguruko herrialdeak egoera berean egongo direla, eta, beraz, arlo horretako lehia oso garrantzitsua izango dela.

Eta, horretarako, enpresa-proiektu erakargarriak eta interesgarriak behar dira, geografia- eta kultura-ingurune interesgarri eta berezi batean lan egiteko eta bizitzeko. Horrez gain, behar diren gizarte- eta hezkuntza-baliabideak izan behar dira, kanpotik datozen familiei errazagoa izan dakien gure artean bizitzeko erabakia hartzea.

Herrialde honetako jaiotza-tasa handitzeak erronka estrategikotzat hartu beharko luke eragile politiko, ekonomiko eta sozial guztien aldetik, eta gure arduradun politikoen lehen lehentasunetako bat izan beharko luke, bakoitzaren atxikipen ideologikoa kontuan hartu gabe.

Une honetan lehentasuna 19-kobidaren pandemiari aurre egitea da, sortzen ari den aldaerekin, eta orain arte gertatzen ari diren gorabehera handien aurrean kalteberatasun gutxi zuten kolektiboei larriki eragiten ari zaienarekin. Horrek ez du esan nahi etorkizunean eragin erabakigarria izango duten beste gai batzuk alde batera utzi behar direnik.

Desafio demografikoa. Erronka demografikoa ez bada herrialdeko agendaren parte, Confebaskek dioen bezala, are gutxiago pentsioen gaia; izan ere, badirudi garrantzi gutxien duena etorkizuneko euskal pentsiodunek pentsio publikoaren osagarri den pentsio bat izatea dela, Euskadin Espainiako Gobernuak kopiatu duen eta, kontraesanean, herrialde honetan garatu ez den erreferentziazko eredu arrakastatsua izanik. Hain zuzen ere, Eusko Jaurlaritzaren lidergo faltagatik eta patronalaren eta sindikatuen arrazoirik gabeko errezeloengatik. Batzuk arrazoi batzuengatik eta beste batzuk beste batzuengatik.

Herrialde gisa enplegurako BGAEak garatzerakoan izaten ari garen ez-ekintza horrek, Geroa kasu, arazo handiak sor ditzake Jose Luis Escrivák zuzentzen duen Gizarteratze, Gizarte Segurantza eta Migrazio Ministerioak bere pentsio osagarrien eredua abian jartzen duenean, eta horien kudeaketa esku pribatuetara bideratuko da, hau da, merkatuan jarduten duten finantza-erakundeetara, bitartekaritza-batzorde egokien bidez.

Geroa ereduaren guztiz kontrakoa da, bere funts propioak modu independente eta autonomoan kudeatzen baititu, banakako BGAEak baino askoz errentagarritasun handiagoarekin, hau da, finantza-erakundeek eskaintzen dituztenak baino askoz ere errentagarritasun handiagoarekin.

Ez gara gai izan enpleguko BGAEei balioa emateko, frogatuta badago ere arrakasta-esperientzia direla. Kezkagarria.

Egilea Andoni Beitia