Mariana Mazzucato azkenaldian ekonomiaren arloan gehien aipatzen den izenetako bat da. Estatu gehiago, lankidetza publiko-pribatu gehiago eta zuzendaritza argia dira haren proposamenak. Esparru ortodoxoenek ere aldaketen beharra sumatu duten une honetan, eta, arlo intelektualean behintzat, krisialdi honetatik ezin dela aurrekotik bezala irten, garai zailei aurre egiteko formula berriak bilatu dira. Mazzucatoren ideiek goraldia izan dute, eta mendebaldeko agintari askok aztertu eta baloratu dituzte. Mazzucatoren azken liburuak, Misión Economíak, publiko guztientzako bere tesien laburpen moduko bat, aro atzerakoi honetan gobernuaren ekintzen zentzuari eta norabideari buruzko eztabaida abiarazten lagundu du.

Estatuen lidergoarenganako gorrotoa handia da, lidergo politikoenganakoa. Proposatzen dituzun “misioetan”, estatuaren eginkizun nagusi hori erabakigarria da. Zergatik da pertsona asko horren beldur, eta horietako asko erabaki ekonomiko eta politikoak hartzeko postuetan?

Dakizunez, ideologia handia dago estatuaren gaian, eta ni hortik harago joaten saiatu naiz. Estatua beti izan da garrantzitsua, baina egin beharko lukeenaren teoria argirik ez dugunean, estatua mantso eta aspergarri bihurtzen da, eta zeregin okerra hartzen du. Italian argi ikusten dugu, ez baitago harreman dinamikorik estatuaren eta enpresen artean: oso harreman indartsua dago, baina ez da defendatzen dudan estatu-mota.

“Misioen” proposamena ekonomia berdean oinarritu ohi da. Baina norabidea aldatzen hasita, eta klima-aldaketaren garrantzia ulertuta, zergatik ez egin operazio bera mendebaldeko ekonomia osoarekin? Zergatik ez New Deal bat, eta ez bakarrik Green Deal bat?

Liburuan ez dut bakarrik green aipatzen; osasuna, plataforma digitalak, banaketa digitala ere aipatzen ditut. Konfinamenduan zehar, ikusi dugu munduko haur askok ez dituztela digitalizazioaren aukerak eskuratu. Eta garapen jasangarriaren helburu guztietatik, 17etatik, ez dago bat bera ere inspiratzailea izan daitekeenik arlo publikoaren eta pribatuaren arteko inbertsioak galbanizatzeko.

Arazoa da enpresa askok nahiago dutela bermeak, erreskateak eta funtsak biltzea eta ezer ez itzultzea. Munduko toki askotan ez dago nahikoa inbertsio negozioetan. Nire lagun batek dio Brasilek kapitalistarik gabeko kapitalismoa duela, eta hala gertatzen da munduko leku askotan. Sektore pribatuan inertzia hori dago, baina enpresa berritzaile asko ere badaude, eta azpimarratzen dut berrikuntzarako, inbertsiorako eta egiturazko aldaketarako aukera dagoela, gizarte osoari interesatzen zaizkion helburuak lortzea ahalbidetuko duena.

Modu dinamikoan gobernatzea zaila da estatu askok baino botere handiagoa duten enpresak eta enpresa-sektoreak daudenean. Nola bideratzen dira mota horretako enpresak, oro har gobernuen eginkizuna onartzeari uko egiten diotenak, estatuek ezarritako helburuetara?

Adibide batzuk emango dizkizut. Frantzian, Finantza Ministerioak Air Franceri eta Renaulti esan zien suspertzearen dirua jasotzeko karbono-isuriak 5 urtean murriztu behar zituztela. Danimarkan eta Austrian, dirua jasotzeko paradisu fiskalak erabiltzeari uzteko konpromisoa hartu behar zutela esan zieten: diru publikoa nahi baduzu, baldintza horiek bete behar dituzu. Elizabeth Warrenek, Bidenen aurretik, esan zuen funtsak jasotzeko enpresak behartuta zeudela akzioak berrerosteko ez erabiltzera. Gakoa ekonomian inbertitzea da, eta enpresek hori egin nahi ez badute, ez dago arazorik, baina ezin dute diru publikorik jaso.

Diru asko dago inbertsiorako, baina kontua da ia guztia inbertsio finantzario eta espekulatibo batera bideratzen dela. Pandemian berriro gertatu da banku zentralen likideziak ekonomia produktiboarekin zerikusi gutxi izan duela. Diru hori esparru errealari, produktiboari, itzultzea litzateke aldaketa nagusia?

Hori da arazoa. El valor de todo liburuan bi arazo horiek aztertu nituen. Lehenengoa da finantzaketaren eta ongarrien zatirik handiena finantzetara itzultzen dela, ingelesez FIRE (Finance, Insurance, Real Estate) esaten zaion horretara, eta horrek eragin zuela etxebizitzaren burbuila, dirua ez baita ekonomia errealean jartzen, finantza-sektoreko beste toki batzuetan baizik. Beste arazoa da ekonomia finantzatuta dagoela, eta bi arazoak konpon litezkeela, baldin eta enpresek ez balute dirua espekulazioaren zatian bakarrik jarriko, baizik eta ekoizpen-ahalmenean, langileen prestakuntzan, material berrietan, berrikuntza-mota berrietan. Baina horrek inbertsio horretarako norabide bat eskatzen du, misio bat, helburu bat.

Helburu globalak bagenitu, eta Europako Bankuak eta beste batzuek ekonomian jartzen dituzten dirulaguntzak eta laguntzak arlo argietan inbertitzeko erabiltzen direla ziurtatuko bagenu, gertatzen dena eta zertarako gertatzen den jakin dezagun, nahi dugun ekonomia bermatzeko modu bat izango litzateke.

Mendebaldeko herrialdeetan pandemiaren aurrean izan diren erreakzioak alderatuz gero, badirudi argi dagoela AEBak Europar Batasuna baino askoz anbizio handiagokoak izan direla. Ikusiko dugu zertan zehazten diren Bidenen planak, baina askoz sendoagoak eta hobeto bideratuak dirudite.

Lan bat egin nuen Europako Batzordearentzat, “misioaren” ikuspegi horrekin, hazkunde jasangarriko Horizon programari laguntzeko, baina azkenean ez zen ezer zehaztu. Nire ideia da misiora bideratze horrek jardunaren goiko aldean egon behar duela. Green Dealak ez du funtzionatuko misio batera bideratuta ez badago, ekonomia errealeko arazo estrukturalak konpontzera.

Italiak, Espainiak, Portugalek eta beste herrialde askok McKinsey eta horrelako aholkulariei azpikontratatu diete gobernuen “garuna”, eta horiek bideratu dute suspertze-programaren funtsen xedea. Hori erokeria da, herrialde bateko talentua aholkularitza-enpresa batera murrizten ari garelako.

Egilea Admin