Erregai fosilen igoeraren ondorioz (gasaren eta CO2 isurpenen kostua) elektrizitatearen prezioek gora egin duten honetan, funtsezkoa da tokiko energia-iturri berriztagarriak garatzea, kanpoko energiarekiko mendekotasuna murrizteaz gain, gu guztion faktura elektrikoaren kostua jaistea ere ahalbidetzen baitute. Eguzki-teknologia fotovoltaikoa, berriztagarria izateaz gain, elektrizitatea sortzeko iturririk merkeena da gaur egun. Estatuan, gehienek ingurumena babestearen aldeko iritzia dute, baina ez dago jarduteko premiaren kontzientziarik, ezta erabaki politiko eta ekonomiko garaikide askok ekosistemei egindako kaltearekin duten eraginaren kontzientziarik ere. Aurten burtsan kolpe handiena jasan duen sektorea berriztagarriena da.
2030ean Batasunaren isurketak 1990ekoekin alderatuta gutxienez % 55 murrizteko eta 2050ean ekonomia erabat deskarbonizatzeko helburuarekin, Europako Batzordeak neurri historiko batzuk hartu ditu. Neurri horiek nabarmen gogortzen dute Batasunaren ondarea zenbait eremutan, eta Europako industriak jasaten duen presioa guztiz handituko dute, Bruselako estandarrak bete ahal izateko. 2035etik aurrera errekuntza-autoak saltzeko debekua, karbonoari ezarritako tasa berriak eta etxebizitza jasangarriak izateko derrigortasuna asmo handiko iraunkortasun-estrategiaren parte dira, baina baita estrategia konplexu eta zorrotz baten parte ere. Ursula von der Leyen Batzordeko presidenteak gogorarazi zuenez, Europako ekonomia garbi bat eraikitzeko karbono-isurketak “prezio bat” izan behar du, hau da, kutsatzen duenak ordaindu egin behar du.
EBren estrategiak lortu nahi dituen helburu handien artean, garrantzi ekonomiko eta geopolitikoagatik, mendekotasun energetikoaren murrizketa nabarmentzen da; izan ere, inportazioetan hilean 27.500 milioi euro fakturatzen ditu, eta energia berriztagarriak gero eta gehiago ezartzea ekarriko du. Bruselak iragarritako iraultza abian jartzeko, beharrezkoa da industriari entzutea eta enpresekin hitz egitea, haien mugez eta beharrez. Ez bakarrik erreformen zati handi bat haiei zuzenduta egoteagatik, baizik eta horien esku dagoelako aberastasuna sortzea.
Energiarako eta klimarako Europako fiskalitatearen erronkari aurre egin behar zaio, bai eta isurketen merkataritza-sistema sektore lausoetara zabaltzeko erronkari ere; horrek eragina izango du kontsumitzaileen portaeran eta errentan.
CO2-ari prezioa edo errekuntza-motorrei amaierako data jartzea askotan eskatu den neurria da, baina orain aplikatu nahi da benetan. EBko Kontu Auzitegiak berriki adierazi duen bezala, kutsatzen duenaren printzipioa ez da aplikatzen, eta ia inoiz ez da kutsatzaileen erantzule egiten; beraz, zergadunak dira ingurumen-kaltea ordaintzen duten bakarrak.
Europako zuzentarauen lehentasunetako bat izan da kontsumitzaileak babestea funtsezko zerbitzuak ematen dituzten korporazio handien aurrean, hala nola bankuen eta konpainia elektrikoen aurrean. Transposizioa beti partziala, epez kanpokoa eta sakabanatua izatearen arrazoietako bat da. Neguko paketearen zuzentarauak arretaz irakurriz gero, ikus daiteke kontsumitzaileek energia-merkatuetan parte hartzea energiaren prezioak jaisteko eta lehia irekitzeko proposamena dela.
Elektrizitatearen kostua
Handizkako merkatuko elektrizitatearen batez besteko kostua duela urtebete baino ia lau halako da. Uda honetan pool hori lortzen ari den maximo historikoak polemika handia sortzen ari dira, eta alderdi politiko guztiek eta inplikatutako aldeek –Gobernua, konpainia elektrikoak, kontsumitzaileen elkarteak– zeresana dute. Baina, nola iritsi gara egoera honetara? Hasteko, garrantzitsua da argitzea handizkako merkatuko prezioen gorabeherek eragina dutela kontsumitzaile txikiaren borondatezko prezioan (KTBP), Estatuan hamaika milioi pertsona inguru kontratatuta baitituzte.
Tarifa hori hiru kontzeptutan banatzen da nagusiki: energiaren kostua handizkako merkatuan; sarbide-bidesariak eta -karguak. Sareak egoera ezin hobean mantentzen eta kontserbatzen dituztenak, kontzeptu horri tarifa-defizitari lotutako kostuak, berriztagarriei dagozkien primak, penintsulaz kanpoko sistemaren josturak… eta merkataritza-marjina. Tarifen kostu finkoei gehitzen zaie.
Gero zergak daude, eta Estatuko gobernuak jaitsi egin ditu aldi baterako, elektrizitatearen prezioa murrizteko asmoz. Joan den ekainaren 24ra arte, % 21eko BEZa aplikatzen zen, baina Pedro Sánchezen gobernuak lege-dekretu bat onartu zuen, % 10era jaitsi zuena, eta hurrengo hilabeteetan elektrizitate-sorkuntzaren gaineko % 7ko zerga eten zuen. Neurriak 10 kWerainoko potentzia kontratatuta duten bezeroei eragiten die, betiere handizkako merkatuaren hileko batez besteko prezioa 45 MWh-tik gorakoa bada. Hala ere, oraingoz murrizketa horrek ez du emaitza handirik izan.
Facua-Consumidores en Acción elkartearen arabera, uztaileko lehen hamabostaldian, erabiltzaile arrunt baten argindarraren faktura ia % 35 garestitu da Estatuan, 2020ko epe berarekin alderatuta.
Handizkako merkatuko prezioak kasazio-prozesu baten bidez ezartzen dira. Prozesu horretan, elektrizitatea merkaturatzen eta sortzen duten enpresek hurrengo eguneko ordu bakoitzerako eskaintzak egiten dituzte. Sistema horrek eguneroko eskari elektrikoa aurreratzen du: elektrizitatea sortzen duten teknologia desberdinak sartzen ditu, lehenik merkeenak eta gero garestienak. Eta zenbat eta eskari handiagoa izan –egungo tenperaturen gorakada orokorra dela-eta, eskaria igo egiten da, gainera, haize-parkeek energia gutxiago ekoizten dute une honetan–, orduan eta zentral gehiagok sartu behar dute merkatuan.
Gertatzen dena da azkenean guztiek prezio bera jasotzen dutela: eskaria estaltzen duen azken eskaintzarena, garestiena, ekoizpen-kostuak alde batera utzita. Horri sistema marjinalista deitzen zaio, eta Europar Batasun osoan dago indarrean. Izan ere, Europako Batzordeak erreformatzeari uko egin dio, Teresa Ribera Trantsizio Energetikorako ministroak deitoratu duenez. Haren ustez, sistema horrek eragotzi egiten du kontsumitzaileek energia berriztagarrien kostu txikiagoaren onura izatea gaurdanik, eta, hala, ezin diote energia ordaintzen jarraitzeari utzi iturri garestienaren prezioan (gasa). Izan ere, teknologia hori da sartzen den azkena, eta bere prezioa oso garestia da. Prezioak bi arrazoirengatik igo dira: gasaren prezioagatik eta CO2 isurtzeko eskubideen prezioagatik, hau da, % 100 berriztagarria den energia ez sortzeagatik enpresek ordaindu behar dituzten “zergak”.
Energia fotovoltaikoa
Gaur egun, beharrezkoa da energia berriztagarria eta, zehazki, eguzki-energia fotovoltaikoa ekoiztea. Klima-aldaketaren ondorioak arintzeko alternatiba eraginkorra da, eta herritar guztientzako energia garbiagoa, berdeagoa, errentagarriagoa, lehiakorragoa eta eskuragarriagoa lortzea errazten du. Estatuan eguzki-ordu asko izateak, mendekotasun elektrikoa murrizteari eta 2030ean berotegi-efektuko gasen isurketak murrizteko Europar Batasunaren helburuak betetzeari gehituta, eguzki-energia oso erakargarria izatea eragiten du.
Helburu horiek lortzeko, Solaria enpresa aitzindaria da trantsizio energetikoan. Horretarako, ingurumenaren ikuspegitik bideragarritasun-azterketak egin ondoren, Erreniega mendilerroa aukeratu du zenbait proiektu garatzeko. Solariak konpromiso sendoa du garapen iraunkorrarekin, eta ingurunearekin bat etorriz gauzatzen du bere jarduera. Eguzki planta horiek atmosferara 90.000 tona karbono-dioxido inguru isurtzea saihestuko dute.
STI Norlandek 25 urteko esperientzia du bizkarrean, eta, nahiz eta egoera ekonomikoa zaila izan, 2020an emaitza onak lortu ditu, berrikuntzaren aldeko apustua egiten jarraitzeko eta hazten eta merkatu-kuota handitzen jarraitzeko helburuarekin. Aurten STI Norland eguzki-jarraitzaileen munduko fabrikatzaile nagusien artean dago –bosgarrena da, izan ere–, eta Latinoamerikako talde fotovoltaiko horien hornitzaile nagusia da.
Burtsara irteera
Acciona Energía uztailaren 1ean egon zen lehenengoz burtsan, eta % 7ko igoera izan zuen. Ordutik aurrera, haren akzioek gora egin dute. Baita kotizatu berriztagarrien segmentuan erritmoa markatzen hasi ere. Eta, oraingoz, aldaketaren eraginez burbuilaren ziztada moteltzen hasi dela ikusten da. Uztaileko lehen bi asteetan, Etengabeko Merkatua osatzen duten energia berdearen bost enpresetatik hiruk beherakada geldiarazi dute, eta kotizazio egonkorra mantendu dute uztaileko saioetan. Merkatua, beraz, berriztagarrietan espezializatzen ari dela dirudi.
Berriztagarrien sektorea
Pandemia errealitate bihurtu zen lehen murrizketak heldu zirenean, eta IBEX indizeak errekor negatibo historikoa ezarri zuen, % 14ko beherakada izan baitzuen. Aktiborik baliotsuena diruzaintza zen. Eta enpresek eta inbertitzaileek likidezia lehenetsi zuten. Kutsatze-kurba ospetsua laututa, pixkanaka merkatuak beldurra galdu zuen, eta likidezia, apurka, gutxien kaltetutako sektoreetara itzuli zen. Sektore berriztagarria hedabideen azaletan agertzen hasi zen, Europa suspertzeko plana zela-eta, eta eguzki-kapex fotovoltaikoa hondoa jotzen ari dela. Krisiaren irtenbide berde baten aldeko apustua egiten zen, Europari energia-lehiakortasuna itzuliko ziona eta klima-aldaketari aurre egingo ziona.
Atzean geratutako inbertitzaile askok, bereziki Atlantikoaren beste aldean, eguzki-teknologiaren mirariaren berri izan zuten. Lehiakortasuna –eta emisioetan ageriko eragin positiboa– kontuan hartuta, erraz uler zitekeen hamarkadetako hazkundea, munduko mix energetikoa aldatzeko. XX. mendean aurrera egiteko aukera eman digun petrolioak aurkari berdea eta lehiakorragoa zuen: eguzkia. Eta Estatuan, lehen aldiz, Europa iparraldekoaren halako bi den eguzki-erradiazioa baliatuta, iraultza energetiko bat hasi zen, zalantzarik gabe industriala ere izango dena. Banku nagusietako finantza-analistek berriztagarrien aldeko apustua egin zuten.
Igoera bertikala izan zen, eta urte hasieran sabaia jo zen. Zorionez, hilabete gutxiren buruan, ondo zuzendutako neurri ekonomiko batzuekin batera, normaltasuna denbora kontua baino ez zela ikusi zen. Sektore oso kaltetuek, beraz, baikortasunari heldu zioten berriro, eta funtsen zorroak akzio berriak berenganatzen hasi ziren. Diru-zorroak beste sektore batzuetara txandakatzeak burtsa paperez betetzea aurreikusten zuten, baina azkenean gauzatu ez ziren burtsa-jaulkitzeekin batera, kalte egin zioten berriztagarrien sektoreari.
Berriztagarriek inbertitzaileak erakartzen dituzte, sektorea onera itzuli ondoren. Ildo horretan, eragiketa hori albiste ona da industria horretako estatuko konpainientzat, inbertsiogileek aktibo horiekiko duten interesa erakusten baitu, bereziki interes-tasa baxuen egungo testuinguruan eta urte hasieratik izandako zuzenketaren ondoren. Gainera, egungo kotizazioaren gaineko saria baloratu dute, eta horrek positiboak izaten jarraitzea dakar.
G7ko buruzagiek klima-aldaketaren aurka borrokatzeko konpromisoa hartu dute. Energia-iraultza bizkortzeko Europako funtsen neurri- eta laguntza-sortak sortzen hasi dira. Berriztagarriak dira, hein handi batean, klima-aldaketaren aurkako txertoak, eta sektorean haizea aldekoa da berriro.
Grenergy Renovablesen kasuan, bederatzi bankuk eman zioten estaldura, eta erosteko gomendioak aho batekoak izan ziren, prezio objektiboekin, kasu batzuetan merkatuko kotizazioa bikoizten zutenak. Grenergyn seinaleak irakurtzen jakin zuten, aurrea hartzeko. Kapitala altxatzea lortu zuten, martxoan hurrengo bi urteetarako beharrak ziurtatzen zizkieten operazio bizkorra eginez. Grenergy, negozio eredu oso antzekoa izanik, igoerekin nabarmentzen da. Enpresa horri buruzko balorazioak guztiz positiboak dira, eta Barclaysek eta ahalako etxeek nabarmendu dute Grenergy “Europako hegoaldeko energia berriztagarrien sustatzailerik gogokoena” dela. Esleitzen diren gomendio edo prezio objektiboez harago, ulertu behar da zer arrazoi dituzten azterketako bederatzi etxeek hazkunde-proiektu honetan konfiantza izateko.