Badakit nire ohiko irakurle askok nire asteroko filipiken falta sumatu dutela, eta aitortzen diet, ni bezalako juntaletra xume batentzat, beren komentarioek, pribatuki, eta batez ere beren lausenguek, indarberritu eta animatu egiten nautela mandanga ematen jarraitzera. Andaluziara egindako bidaia labur batetik nator, beroz itota, bere ondare kulturalagatik hunkituta eta bidaian zehar lagun duzun olibondo itsaso horrekin txundituta.
Bada, hain urrun ez dauden denboren memoria berreskuratuta, gogorarazten dizuet joan den ekainaren 14an ENBA eta EHNE euskal nekazaritza-erakundeek kontzentrazio bat egin zutela ekoizleek, batez ere esnetarako behien eta haragitarako behien ekoizleek, bizi duten itomenaren berri emateko, inputen kostuaren gorakadagatik, eta bereziki nabarmendu zutela pentsuaren, energia elektrikoaren eta nekazaritzako gasolioaren kostua.
Kontzentrazio horren ondoren, aurreikusita zuten bezala, bi erakundeak banaketa-kate nagusiekin bildu ziren (Eroski, BM, Mercadona, Carrefour eta Lidl), egoeraren jasanezintasuna eta jarduteko moduan aldaketak sartzeko premia larria helarazteko, batez ere, publikoarentzako salmenta-prezioa (PSP) ekoizleei modu bidezkoagoan eta bidezkoagoan ordaintzeko aukera ematen duten neurriak ezarriz.
Bildu ziren kateek presentzia handia dute Euskadin, eta, beraz, oligopolio gisa jarduten dute. Hala ere, egia da horietako bakoitzak eragin desberdina duela landutako produktuetan, esnean eta haragian, eta kate bakoitzak produktu bakoitzarekin duen jokabidea eta jarrera ere desberdina dela.
Diagnostiko partekatua Orain, zatika joanda, esneari dagokionez (haragia uzten dut ondorengo artikulu baterako), kate guztiek partekatzen dute esne-kate osoaren iraunkortasunik ezaren diagnostikoa, eta linealetan nagusi diren PVP prezio baxuek eragozten dute esnearen maila guztiei, batez ere abeltzainei, bidezko eta duintasunez ordaintzea. Dena den, denek diote ez direla egoeraren errudunak, ez nagusiak behintzat, eta, futbolari adituak diren aldetik, trebetasun handiz aplikatzen dute “baloiak kanpora jaurtitzeko” teknika.
Handienek esaten dute ezin zaiela eskatu igerilekura botatzea, bertan ura dagoela ziurtatu gabe, eta txikienek, berriz, handiaren pasibotasunari eusten diote, haiek ere busti nahi ez dutela justifikatzeko.
Bestalde, nahiz eta ziur nagoen ez dutela preziorik adosten, baiezta diezazuket elkarrekiko espioitza zerbitzu ezin hobea dutela eta dedilloa ezagutzen dutela aurkariaren mugimendu bakoitzak. Ez dute urrats bat ere egiten auzokoak egiten duenari zeharka begiratu gabe, eta, begirada gurutzatuen joko infernuzko honetan, ekoizlea bizkotxo geratzen da azkenean, hilda ez dagoenean, eta are tristeagoa dena, kate horiek, arerioak egiten duena ezin hobeto ezagutzen badute ere, ez dira jabetzen hornitzailea, abeltzaina, deskubritzen dutela eta bere kasa abandonatzen dutela; izan ere, horrek guztiak ez du zentzurik, ez du zentzurik, eta ez du zentzurik.
Bada, azken aste hauetan mobilizazio ugari izan dira Estatu osoan. Euskadin, abuztuaren 25ean Hernanin ospatu zen Esnearen Martxa entzun zen, traktoreen eta autoen zutabe batekin hainbat banaketa-katetako ibilbide batean zehar, eta protesta horien ondoren, lehen urratsak eman dira, txiki baina positibo batean gauzatu direnak, Estatuko merkatu-kuotaren liderrak, Mercadonak, Estatuko merkatu-kuotaren liderrak, igoera hori modu desorekatuan jarraitu du, orain % 0,60ko atalasearen azpian, gutxienez, kate nagusien aldetik.
Esan nahi dut, norbaiti oso ondo iruditzen bazaio ere; izan ere, zuek, irakurle-kontsumitzaile jaun-andreok, jakin behar duzue Ministerioaren Prezioen Behatokiaren Txostenaren arabera (2020ko udazkeneko pentsua igo aurretik egina), kate osoaren kostuak estali ahal izateko gutxieneko PSPa 0,68 eurora iristen dela, eta, beraz, nahiko ulergarria da abeltzainek, litroko mezu argi eta erraz bat helaraztearren, azken kontsumitzaileari 0,70 euroko mezu argia eta erraza helarazteko.
Lehen urratsa positiboa izan da, eta banaketa-kate guztietan finkatu beharko da, onak edo ez hain onak izan arren, eta, ondoren, bide zuzenetik aurrera egin beharko da, eta gutxieneko PSPa (0,70 euro) lortu, banaketa-markarako erreferentzia argi gisa geratuz; izan ere, sortzen ez bada ere, esne-salmenten % 56ra iristen da. Banaketa-marka edo marka zuria aipatzen dut, salmenten portzentajeagatik, baina ahaztu gabe gainerako % 44tan fabrikatzailearen marka-esnea, prezioak handiagoak izan arren, mendi osoa ez dela oreganoa, eta, horrela, hurbileneko merkataritzara joz gero, berretsi ahal izango du badirela marka ospetsu eta liderrak ere, eskaintzari eta preziorik baxuenari modu arriskutsuan jokatzen diotenak, beren banaketa logikoaren arabera egokitu behar dutenean.
Ulertuko duzuenez, esnearen PSPa igotzearekin dudan obsesioa ez da azken kontsumitzaileari kalte egiteko eta industrialei mesede egiteko irrikak eragindakoa, baizik eta guztiz sinetsita dagoelako PSP egoki bat ezinbesteko baldintza dela abeltzainek beren lanagatik ordainsari bidezko eta duin bat jaso ahal izateko.
Esan bezala, abeltzainak bizkotxo dabiltza banaketaren jukutriekin. Espero dut ez zintuztedala hainbeste daturekin zorabiatu.