Klima-aldaketa egonkortasun ekonomikoaren mehatxurik handienetako bat da. Premiazko neurriak hartzen ez badira, klima-aldaketaren inpaktuek 100 milioi pertsona gehiago pobreziara bultza ditzakete 2030ean. Gero eta ikerketa eta jarduera gehiagok erakusten dute berotze globalari aurre egiteko neurriak urrezko aukera direla garapen iraunkorra bermatzeko eta hazkunde ekonomikoa bultzatzeko. Materialen kontsumo neurrigabeak ingurumenean dituen inpaktu sakonak ezagutzeak eredu ekonomiko jasangarriagoetarantz eboluzionatzeko beharra adierazi du. Klima-aldaketaren aurkako borroka ekonomia berde baterako trantsizio orokorraren testuinguruan ikusi behar da. Hazkunde-eredu erresilienteagoa eraikitzeko, egiturazko eraldaketa bizkortu behar da.

30 urteko esprint batek ere ez ditu saihestuko aldaketa klimatikoaren ondorio batzuk, gero eta nabariagoak. Gero eta muturreko fenomeno gehiago gertatzen dira. Eta batez besteko tenperatura 1,2 gradu igo da gure lurraldean 50 urtean. Egun lehorrak ugaritzea gertaera bat da, eta euri-jasak ere gero eta ohikoagoak dira. Kon­tzientzia hartzea, jardutea eta ohiturak aldatzea da zirimiriari egin diezaiokegun eskaintzarik onena; izan ere, etorkizun hurbilean, agian, euri fin eta iraunkor, gogaikarri eta burugogor horren faltan sumatuko dugu.

Klima-aldaketa ez da soilik mehatxu larria planetarentzat eta pertsonentzat, baita munduko ekonomiarentzat ere. Arazo horrek sektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetza eskatzen du, ekoizpen-eredua garapen eta hazkunde ekonomiko jasangarria bermatu eta bultzatuko duen beste batera aldatzeko.

Ingurumenean eta pertsonengan duen eragin larriaz gain, klima-aldaketa egonkortasun ekonomikoarentzako mehatxurik handienetako bat ere bada. Bero-boladek lan-gaitasuna eta produktibitatea murrizten dituzte. Urakanek, zikloiek eta tifoiek milioika pertsona erabateko pobrezian uzten dituzte, axolagabetasun osoz populazioak suntsitu ondoren. Bestalde, lehorteek uztak murrizten dituzte, eta horrek gero eta gehiago zailtzen du 2050ean, itxura osoz, 10.000 milioi pertsonara iritsiko den munduko biztanleria elikatzeko lan nekeza (Munduko Biztanleriaren Aurreikuspenak 2019, NBE). Eta Munduko Bankuak ohartarazi du: premiazko neurriak hartzen ez baditugu, klima-aldaketaren inpaktuek 100 milioi pertsona gehiago pobreziara bultza ditzakete 2030ean.

Orain dela gutxi arte kanpo-efektutzat besterik ez da hartu, baina ingurumenaren osasuna funtsezko bihurtu da egungo ekonomialarien ereduetan.

2006an, gobernu britainiarra ekonomialari bati klimari buruzko txosten bat egiteko eskatu zion lehena izan zen. Nicholas Stern (Munduko Bankuko ekonomista buru ohia) izan zen hautatua, eta 700 orrialdeko testu bat izan zen emaitza, gai honetan erreferente bihurtu dena, non Sternek jada hau baieztatzen zuen: “Berotegi efektuko gasen emisioak munduak ikusi duen merkatuko akatsik handiena dira”. Laburpen gisa, Stern txostenaren ondorio nagusia da munduko BPGaren % 2ko inber­tsioa egin behar dela klima-aldaketaren ondorioak arintzeko.

Bestalde, William D. Nordhaus ekonomialari iparramerikarrak 2018an Ekonomiako Nobel saria jaso zuen —Paul Romerrekin batera—, klima-aldaketa epe luzerako analisi makroekonomikoan txertatzeagatik. Nordhaus izan da garapen ekonomikoaren eta mundu mailako klimaren bilakaeraren arteko elkarrekintza erreproduzitzen duen eredu kuantitatiboa garatu duen lehen ekonomialaria. Nordhausen ustez, klima-aldaketa geldiarazteko irtenbidea karbonoari disuasio-prezio bat jartzea da; izan ere, oraingoa baxuegia da, eta ez du energia berriztagarriak bezalako alternatibak bilatzera bultzatzen.

Enpresa-komunitatearen hasierako errezeloak gorabehera, gero eta ikerketa eta jarduera gehiagok erakusten dute berotze globalari aurre egiteko neurriak urrezko aukera direla garapen iraunkorra bermatzeko eta hazkunde ekonomikoa bultzatzeko. Ekonomiari eta Klimari buruzko Munduko Batzordeak 2018ko amaierako txosten batean azaltzen duenez, ekintza klimatikoko neurri handinahiak hartzeak 26 bilioi dolarreko etekin ekonomikoak eragin ditzake 2030era arte, baita karbono-emisio gutxiko 65 milioi enplegu berri ere.

5 sektore ekonomikoak

Txosten horren arabera, hazkunde-eredu erresilienteagoa eta pertsonentzat onuragarriagoa eraikitzeko, egiturazko eraldaketa bizkortu behar dugu funtsezko bost sektore ekonomikotan:

Energia garbien sistemak. Energia konbinatuko sistemak elektrifikazio-teknologia deszentralizatuekin eta digitalki gaitutakoekin deskarbonizatuz gero, gaur egun energia-sistemarik ez duten 1.000 milioi pertsonei energia-zerbitzu modernoetarako sarbidea eman dakieke.

Hiri-garapen azkarragoak. Hiri trinkoago, konektatuago eta koordinatuagoek 17 bilioi dolar aurreztuko lizkigukete 2050era arte, eta hazkunde ekonomikoa bultzatuko lukete, lanerako eta etxebizitzetarako sarbidea hobetuz.

Lurraren erabilera iraunkorra. Nekazaritza modu jasangarriagoetara aldatzeak, basoen babes handiarekin batera, urtean 2 bilioi dolarreko etekin ekonomikoak eragin ditzake.

Uraren kudeaketa adimenduna. Ur-eskasia duten eskualdeen BPGa % 6 jaitsi daiteke 2050erako. Hori ekidin daiteke ura modu eraginkorragoan erabiliz, hobekuntza teknologikoen bidez eta azpiegitura publikoan inbertituz.

Industriako ekonomia zirkularra. Gaur egun, plastikozko bilgarriaren balioaren % 95 (120.000 milioi dolar urtean) galdu egiten da lehen erabileraren ondoren. Materialen erabilera zirkularragoa eta eraginkorragoa sustatzen duten politikek munduko jarduera ekonomikoa hobetu eta hondakinak eta kutsadura murriztu ditzakete.

Aldi berean, Ekonomiari eta Klimari buruzko Mundu Batzordeak sektore publiko eta pribatuko liderrei eskatzen die hurrengo bi edo hiru urteetan premiazko neurri hauek har ditzatela: karbonoari prezio bat ezartzea, enpresak klimarekin lotutako finantza-arriskuak zabaltzera behartzea, azpiegitura jasangarriko inbertsioa bizkortzea, sektore pribatuaren boterea ahalik eta gehien aprobetxatzea berrikuntza indartuz eta balio-katearen gardentasunean aurrera eginez, eta hazkunde justua eta trantsizio bidezko ikuspegia bermatzea. Nazio Batuen Erakundeak adierazi du oraindik ez dela berandu klima-aldaketa iraultzeko eta haren inpaktu izugarriak gutxitzeko. Eta, egia esan, gizateriak badu gaur egun planetari eragindako kalte guztiak konpentsatzeko eta lehengoratzeko eta naturarekin berriro adiskidetzeko gaitasun antolatzaile eta teknologikoa; leiho berria irekitzen ari da.

Euskadiko egoera

Aurreko mendea aurrerapen handiko garaia izan zen giza zibilizaziorako, eta aurrerapen teknologikoek hazkunde ekonomikoa eta demografikoa bizkortzen lagundu zuten. Ekonomia erregai fosilen erabileran oinarritu zen, eta estu-estu lotu zituen ikatzaren eta petrolioaren errekuntza handiagoa zuen lurralde baten garapena, eta, ondorioz, BEG isurketen hazkundea. Harreman horren ondorioz, isurketak murrizteko politikak herrialdeen ahultze ekonomikoarekin lotzen hasi ziren. Gaur egun, ordea, materialen kontsumo neurrigabeak ingurumenean dituen inpaktu sakonak ezagutzeak eredu ekonomiko jasangarriagoetarantz eboluzionatzeko beharra adierazi du. Horrela, aldaketa ekonomiko eta sozial bat lortu nahi da, baliabideen erabilera nabarmen murriztuko duena, eta horrekin lotutako ingurumen-inpaktuak murriztuko dituena, gizarte-ongizatea eta garapen ekonomikoa arriskuan jarriko ez dituena. Prozesu horri desakoplamendua esaten zaio, eta haren analisiak erakusten du lurralde batek zein neurritan egiten duen aurrera markatutako norabidean. Euskadin, barne-produktu gordinaren (BPG) eta jarduera sozioekonomikoek sortutako BEG isurketen arteko bereizketa errealitate bat da 1995etik. Hala, 1995 eta 2016 arteko aldirako, euskal BPGaren % 65eko gehikuntza, 1995eko 42.910.044 mila eurotik 2016ko 70.634.992 mila eurora igaro dena, BEG isurketen % 18ko jaitsierarekin batera gertatu da, 1995eko 22.893.674 tona CO2 baliokidetik (CO2e) 2016ko 18.865.359etara murriztu baitira. Euskadin, isurketekiko materialen banantzeak beheranzko joera erakusten du: 2012an prozesatutako material tona bakoitzeko 0,402 tona CO2e isurtzetik 2015ean 0,377 tona CO2e isurtzera igaro zen (-% 6,2). Ondorioz, materialen eta isurien banantzeak behera egiten jarraitu du. Beheranzko joera horrek materialen prozesatze gero eta eraginkorragoa duen ekonomia erakusten du, ingurumenari kalte txikiagoa egiten diona eta klima-aldaketan ekarpen txikiagoa egiten duena. Klima-aldaketaren aurkako borroka ekonomia berde baterako trantsizio orokorraren testuinguruan ikusi behar da.

Energia berriztagarriak, aukera

Energia berriztagarriek eta ekonomiak lotura zuzena dute BPGaren aldaketarekin eta enpleguen sorrerarekin. Energia Berriztagarrien Nazioarteko Agentziak argitaratutako txosten baten arabera, energia berriztagarrien kuota mix elektrikoan gehitzeak herrialdeko BPGa handitu dezake. Gainera, giza ongizatearen hobekuntza areagotu egingo litzateke, eta klima-aldaketaren inpaktuak murriztu egingo lirateke, energia-sektoreko BEG isurketen eta elektrizitatea sortzeko orain arte erabilitako erregai fosilen murrizketaren ondorioz. Diruz lagundutako energia berriztagarrien instalazioetan egindako inbertsioen bilakaera sare elektrikoko instalazio isolatuetara (fotovoltaikoak, eolikoak edo minihidraulikoak < 250 kW) eta < 1 MW sare elektrikora konektatutako instalazioetara bideratzen da.

Euskadin diruz lagundutako energia berriztagarrien instalazioetan egindako inbertsioek % 42ko murrizketa izan dute 2012an egindako inbertsioen aldean. 2013. eta 2014. urteetan egin ziren inbertsio handienak Euskadin, eta 2012. eta 2017. urte bitarteko inbertsio txikienak, berriz, 2017an. Bai enplegatutako langileen kopuruaren bilakaerak, bai Balio Erantsi Gordinaren aldakuntzak (BEG) erakusten dute beherakada nabarmena izan dela 2008 eta 2016 artean aztertutako aldirako. Langile-kopuruak behera egin du, eta 300 lanpostutik beherakoa da orain; hau da, 2008an baino % 53 gutxiago. Bestalde, BEGd-k behera egin du, 2008tik izan dituen baliorik baxuenetan kokatu arte. 2016an, BEGd-a 2008an erregistratutakoa baino % 81 txikiagoa izan zen.

Berotegi efektuko gasen isurketek %26 egin dute behera Euskadin 2005etik, eta % 12 1990etik, berotegi efektuko gasen isurketen 2016ko inbentarioaren datu berrienen arabera (2018ko martxoan aurkeztu zen). Hala ere, inbentarioko datuek erakusten dute sektore ekonomikoen portaera desberdina dela. 2016an, garraioaren sektorean %5 igo ziren isurketak; energiaren sektorean, berriz, %11 murriztu ziren, elektrizitate-kontsumo txikiagoaren ondorioz, eta industriaren sektorean, Euskal Autonomia Erkidegoko isurketa guztien %21 hartzen baitu.

2002tik lau esparru-programa egin dira. Gaur egun, 2016-2020 aldirako IV. Ingurumen Esparru Programak ingurumen-politikaren jauzi kualitatibo bat planteatzen du, ingurumena oparotasun ekonomiko eta sozialarekin lotuz. Klima-aldaketaren aurkako borroka helburu estrategikoetako bati lotuta dago: ekonomia lehiakor, berritzaile, karbono gutxiko eta baliabideen erabilera eraginkor baterantz aurrera egitea.

Change the Change 2019ko Klima Aldaketaren Nazioarteko Biltzarrak maila goreneko ordezkariak izan zituen, eta horien lidergoak klima-aldaketaren aurrean munduari konpromiso politiko, instituzional, ekonomiko eta soziala erakusteko balio izan zuen. Hiru egunez, nazioan eta nazioartean ezagunak diren adituek istorio arrakastatsuak eta negozio-eredu berriak aurkeztu zituzten, eta gure gizarteak klima-aldaketaren inguruan dituen erronkei buruz eztabaidatu zuten. Maila goreneko ordezkariak izan ziren: Teresa Ribera, Trantsizio Ekologikorako ministroa; Cristina Gallach, Estatuko Gobernuaren 2030eko Agendarako goi-komisioduna; Gonzalo Sáenz de Miera, Iberdrolako Klima Aldaketaren zuzendaria; Joan Clos, ONU-Habitateko zuzendari exekutibo ohia; eta Antoni Ballabriga, BBVAko Nazioarteko Gobernu Arduradunaren zuzendari globala, besteak beste.

Egilea Admin