Eusko Legebiltzarrak atzo eman zion amaiera Ekarpenen Lege berriari, datozen lau urteetarako EAEko erakundeen artean diru-sarrerak banatzeko mekanismoa blindatzen duena. 2011tik berritu gabe zegoen legea da, eta, behin berretsita, aldundiek gai horren inguruan zuten liskarra lurperatzeko aukera ematen du. Berrikuntzen artean, azpimarratzekoa da Euskadik bere gain hartutako azken eskumenen finantzaketa sartu dela legean, autobideen kudeaketaren, errepideko garraioaren edo espetxeen kasuan, foru-ogasunek urtero Eusko Jaurlaritzari ematen dizkioten baliabideen ehunekoa zertxobait igotzen baitute.
Eusko Legebiltzarraren oniritzia, EAJren eta PSEren botoetan oinarritua, joan den udan euskal erakundeen artean lortutako akordioa berrestera dator. Uztaileko ezohiko Finantza Kontseiluan, Lakuak, hiru administrazioek eta euskal udalek hamar urteko atzerapenarekin itxi zuten Ekarpen Legearen berritzea. Gai hori erakunde arteko bilera bakoitzean biltzen zen, alde bakoitza zenbat diruri geratzen zaion azaltzeko.
Kontu hori oso delikatua izan zen, batez ere EAEko lau erakunde nagusietan zeinu politiko desberdinak zituzten garaietan, baina baita kolore bakarreko mapa politikoarekin ere. Funtsean, Araba eta Gipuzkoa kaltetuak sentitzen zirelako Bizkaiari dagokionez banaketa-sistemarekin, eta horrek gerora konpentsazio-mekanismo gisa doikuntzak egitera behartzen zuelako.
Lege berriak ez du aldatzen foru-ogasun bakoitzak Lakuako aurrekontua ateratzen den poltsa komunari (koefiziente horizontala deritzona) bere diru-sarreren zein zati ematen dion kalkulatzeko metodoa, baina ia puntu erdi handitzen du, % 1,45eraino, Egokitzapenerako Funts Orokorra, eta horrek bermeak ematen dizkie lurraldeei, bai aldundiek bai Iñigo Urkulluren Gobernuak akordioa lortu zenean udan baloratu zutenez.
Konpentsazio-mekanismo hori 2019aren hasieran jarri zen martxan, hain zuzen ere desbideratzeak zuzentzeko eta aldundi bakar batek ere dagokiona baino ekarpen handiagoa egin ez zezan. Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak berak, atzo Ekarpen Legea Legebiltzarrean defendatzeaz arduratu zenak, adierazi zuen sistemak ez dituela erakunde guztiak erabat asetzen, baina ados dagoela hitzar daitekeen onena dela esatean.
Koefiziente bertikalari dagokionez, hau da, Eusko Jaurlaritzaren diru-sarreren ehunekoari dagokionez, % 70etik % 70,8ra igo da, eta igoera hori Gobernuak aurre egin beharreko gastu berriengatik justifikatzen da, batez ere Espainiako Gobernuaren esku dauden eskumen berriak bereganatzeagatik. Gogoratu behar da hiru foru-ogasunek biltzen dituztela Euskadiko zerga nagusiak, eta diru-emari horretatik atera behar dela Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuaren zatirik handiena, hark kontrolatzen baititu kostu handieneko zerbitzu publikoak, hala nola Osakidetza, hezkuntza edo Lanbidek ematen dituen gizarte-laguntzak, DSBEaren kasuan. Horrela, aldundiek bildutako hamar eurotik zazpi baino gehiago Gasteizen esku daude.
Jaurlaritzari zuzendutako ehunekoaren gorakada horri dagokionez, Ekonomia eta Ogasun Sailak azpimarratu du garrantzitsua dela legeak berak azken eskumen horiek integratzea, baita berrienak ere, espetxe gisa, edo AP-68 eta AP-1 autobideen kudeaketa, dagokion finantzaketarekin. Gizarte-zerbitzuetara bideratutako zenbatekoa ere handitu da, 20 milioitik 35era.
Beste berrikuntza esanguratsu bat udalek legean duten zeregina da; izan ere, udalek udan eman zioten oniritzia araudi berriari, Eudelen bidez, eta, horrela, finantzaketa blindatzen dute. Zehazki, udalek zerga itunduetan duten partaidetzaren gutxieneko ehunekoa % 39,23koa da, azken legea baino puntu eta erdi handiagoa.
Euskadiko ogasun-bizkarrezurraren zati garrantzitsu bat da “, adierazi zuen atzo Azpiazu sailburuak Eusko Legebiltzarrean. “Legeak lasaitasuna proiektatzen du bizi ditugun egoera ekonomiko gorabeheratsuetan”, adierazi zuen Ekonomia eta Ogasun sailburuak.
Ildo horretan, kontuan izan behar da datorren urriaren 15ean, udazkeneko Finantzen Euskal Kontseiluan eseriko direla Eusko Jaurlaritza, aldundiak eta udalak. Kontseilu horretan, datorren ikasturterako erabilgarri dauden aurrekontuen zirriborroa egingo da. Onartutako legearekin data horretara iristeak “segurtasuna eta ziurtasuna” ematen die erakunde guztiei, covid-aren ondoriozko krisia atzean uzteko estimulu publikoa ezinbestekoa den une honetan, Azpiazuren sailetik azpimarratu dutenez.
EAJk eta PSEk, Gasteizko Exekutiboko bazkideek, goraipatu dute legea, eta Eusko Legebiltzarreko gainerako taldeek errefusatu egin dute, uste baitute ez direla konpontzen erakundeen arteko desberdintasunak finantzaketari dagokionez.
EH Bilduk kritikatu du Ekarpen Legea “Sabin Etxeko bulego batean” itxi dela, eta Elkarrekin Podemosek deitoratu du “aukera bat galdu” dela euskal eredu fiskala birpentsatzeko, “Desoreka betikotzen duelako” eta “Udalak zigortzen dituelako”.
Itxaso Berrojalbiz EAJko kideak nabarmendu zuen legeak “egonkortasuna” ematen duela testuinguru ekonomiko zail honetan, eta erakundeei “inbertitzeko ahalegin handia” eskatzen zaiela. “Akordioak mugarri bat ezartzen du, eta erakunde guztiei aukera emango die 2022ari aurrekontu finkatuekin eta ziurtasunez ekiteko”, adierazi zuen Berrojalbizek.