Udak lan-merkatua suspertu du eta covid-ak eragindako krisitik irteteko bultzada bat eman du. Euskadik Gizarte Segurantzako afiliatuak berreskuratu ditu, eta hori beste haginkada baten eskutik joan da aldi baterako lan-erregulazioan dauden langileen kopurura. Ekaina eta iraila bitartean, zifra hori euskal lan-merkatu osoaren % 3 izatetik (autonomoak kontuan hartu gabe) soldatapeko guztien % 1,3 izatera igaro da, 9.500 langile baitaude egoera horretan. Euskadin, erregulazio-neurrien eragina pandemiaren aurretik zegoena baino handiagoa da oraindik, baina aldi baterako lan-erregulazioetako langileak ateratzen ari diren erritmoa Estatuko batez bestekoa baino handiagoa da, eta egoera antzeko profila duten ekonomiena (Katalunia edo Madril) baino hobea da.
Alderdi hori garrantzitsua da, izan ere, aldi baterako lan-erregulazioek protagonismo berezia izan dute pandemian zehar turismoari lotuago zeuden jardueretan, beren izaeragatik, kutsatzeak saihesteko murrizketa handiagoak behar zituztelako. Horren ondorioz, turismo-profil argia duten autonomia-erkidegoek, Balear Uharteek edo Kanariek, ERTEko langileen tasak batez bestekoaren oso gainetik mantentzen dituzte, nahiz eta udak ere, logikoa denez, on egin dien lurralde horiei, ostalaritza, hotelak eta aisialdia, oro har, suspertu direlako.
Bi artxipelagoak alde batera utzita, gainerako lurraldeek ERTEko langileen ehunekoa Gizarte Segurantzako erregimen orokorreko afiliatuen guztizkoaren % 2 baino gutxiagorekin itxi zuten iraila, Lan Ministerioaren azken datuen arabera. Zentzu horretan, Katalunia nabarmentzen da, aldi baterako erregulazioko espediente batean 50.000 langile inguru izanik, egoera horretan mantentzen baitu bere lan-merkatuaren % 1,7, eta, beraz, hirugarren postuan dago Balear Uharteen eta Kanarien atzetik. Eta hori ere Kataluniak aurrerapauso bat eman du uda honetan, ekainaren 1ean langileen ia % 4 baitzeuzkan aldi baterako lan-erregulazioan.
Lurralde gehienetan baino ehuneko handiagoa du Madrilgo Erkidegoak, 45.000 langileri eragiten baitie aldi baterako lan-erregulazioak (afiliatu guztien % 1,6). Maila horretan Estatuko batez bestekoa erabiltzen da, Balear Uharteetako eta Kanarietako balioek oso baldintzatuta.
Hala, Euskadi eremu epelean dago, Estatuko batez bestekoaren azpitik, baina antzeko lurraldeen azpitik, profil ekonomikoari eta lan-merkatuari dagokienez. Gainera, udak on egin dio estatistika honi, ekainaren 1etik aurrera ERTEak eragindakoen kopurua 10.000 baino gehiago jaitsi baita, ministerioaren zenbakien arabera.
Gogoratu behar da Euskadiko aldi baterako lan-erregulazioen intzidentzia-maila handiena 2020ko maiatzean gertatu zela, zenbait astez erabateko konfinamendua izan ondoren, eta 160.000 euskaldun inguru aldi baterako espediente batean sartuta zeudela, hau da, erregimen orokorreko afiliatu guztien ia laurden bat.
Hain zuzen ere, diruz lagundutako ERTE formatu berria Pedro Sanchezen Gobernuaren formula bat izan zen, 2020ko martxoan pandemiaren eztandak eragindako jardueraren geldialdiari aurre egiteko. Estatuan milaka enpresak hartu zuten kaleratze masiboak saihesteko alternatiba gisa pentsatutako mekanismo hori. Funtsean, Espainiako Gobernuaren planteamendua izan zen covid-aren geldialdiak zuzenean eragindako enpresen lan-kostuak (batez ere Gizarte Segurantzako kuota) laguntzekin estaltzea (funtsezko sektoreak kanpo geratu ziren), eta langileek langabezia-asegurua ez kontsumitzea ahalbidetzea.
Estaldura hori, aldaeraz josia, pixkanaka altxatuz joan da egoera sanitarioak eta ekonomikoak hobera egin ahala, baina duela gutxi Espainiako Gobernuak eta CCOOk eta UGTk beste luzapen bat sinatu dute otsailera arte, zailtasunak dituzten zenbait enpresatan sistema horri eusteko.
Yolanda Díaz Lan ministroaren arabera, ERTEek milioi erdi enpresa baino gehiago salbatu dituzte porrotetik Estatu espainiarrean eta 3,5 milioi lanpostu gorde dituzte.
Are gehiago, lan-merkatuaren erreforma berriaren bidez mekanismo hori legedian modu iraunkorrean txertatzeko asmoa duela aurreratu du Lan sailburuak.
Baina enpleguari eusteko duen erabilgarritasunaz haratago, aldi baterako lan-erregulazioen intzidentzia txiki bat osasun onaren sinonimoa da produkzio-sarean. Egia esan, horrelako neurriak ez dira pandemiarekin jaio, baina gertatzen dena da hobariek askoz erakargarriagoa bihurtu dutela ERTE enpresaburuarentzat. Eusko Jaurlaritzak, Confebaskek eta CCOOk eta UGTk, gainera, aparteko osagarri bat hitzartu dute pandemiaren garaian elkarrizketa sozialerako mahaian, soldata baxuenak dituzten langileen nominak hobetzeko.
Nahiz eta pixkanaka behera egin, Euskadi covid-a lehertu aurretik zeuden mailetatik gora mugitzen da, nahiz eta joera argi eta garbi normalizatzea den. Zehazki, 2019aren itxieran 2.500 euskal langileri eragin zieten lan-etenaldi edo lanaldi-murrizketen neurriek, Lan Harremanen Kontseiluak pandemia hasi aurretik egindako azken txostenaren arabera. Urtebete lehenago, 2018ko abenduaren 31n, ERTEko euskal soldatapekoen kopurua 3.000 baino zertxobait handiagoa zen.