Abuztuan, Estatu osoko esne-abeltzainak, tartean euskal herritarrak, kalera atera ziren banaketa-kateetako merkataritza-guneen aurrean protesta egitera, kexu baitziren abeltzainek esneagatik jasotako prezioen izozteak eragindako egoera itogarriagatik eta, bestalde, ekoizpen-kostuen igoera geldiezinagatik, bereziki animalien elikaduragatik.
Traktoreek orroa egin zuten zentroetako ateen aurrean, nekazarien erakundeek politikarien belarrietara orroak egiten zituzten bitartean, eta ekintza konbinatu horretan politikari batzuek erreakzionatzea eta, azkenik, banaketa-kateek fitxa mugitzea lortu zen.
Kate liderrak, Mercadonak, zeinari sektore osoak begiratzen baitzion norabide onean lehen pausoa eman zezan, fitxa mugitu zuen, txiki-txiki, baina eman egin zuen. Agian, bere publizitate-politika bereziarekin, ofizialki existitzen ez dena baina beste inork ez bezala eraginkorra dena, antzara batean bezala gertatuko zaigu, eta hamar jaten dituzu. Eta horrela, goraka datorren runruna filmatzen hasten denetik, gero abeltzainaren igoeraz hitz egiten da, 2 zentimokoa, eta ondoren arazoa borobildu egiten da PSPn 3 igoera eginez, esne-mota guztiek orain arte gainditu ezin zen litroko 0,60 euroko kristalezko sabaia gaindi zezaten.
Bi igoerak, argi eta garbi, beharrezkoak bezain eskasak dira. Lehenengoa, abeltzainari 2 zentimokoa, ekoizleak dakarren inputen igoerarekiko txikikeria bat delako, eta bigarrena, 3 zentimokoa PSPan, hau da, kontsumitzaileari dagokiona, ministerio-txostenak adierazten zuen 0,70 euroko mugatik argi urteetara geratzen delako, 2020ko ekainean, pentsuaren igoera bortitzaren aurretik.
Liderrak, Mercadonak, fitxa mugitu zuen, eta gainerako banaketa-kateek beren prezioak birkokatu zituzten, nahiz eta, beti bezala, suediarrek egiten dituztenak eta trikoloak diren, eta horrela, nire talaiatik, kristalezko sabaiaren azpitik jarraitzen duten bi kasu antzeman ahal izan ditut, hala nola Carrefourren jaitsiera eta Alcamporena, zeinak, azken hori, muga lotsagarriraino jaitsi baita, gure abeltzaintzek kalte handia egin baitiete.
Hala ere, kate gutxi batzuen jokaera lotsagarria ez da aitzakia duintasunaren bidean ez jarraitzeko. Esnearen duintasuna nutrizio-balio handiko elikagai gisa eta duintasuna esne-katearentzat, baina, bereziki, urteko 365 egunetan 2-3 aldiz jezten duten abeltzainentzat.
Horregatik, INLAC lanbide artekoaren eraginkortasunik eza ikusita, eta katea osatzen duten katebegiak (ekoizleak, lehen erosleak, kooperatibak, industriak eta banaketa-kateak) esne-jarduerarako itxaropen-aukera emango duten gutxieneko akordio batzuetara iristeko gai ez direla ikusita, ez dago beste erremediorik, nahiz eta, telebista-lehiaketaren antzera, kasu honetan, gobernu-komodinera jotzea baino.
Gehienez ere 6 hilabeteko epean, 2022ko udaberrirako, kate guztietako linealetan 0,70 euro/litrotik beherako esnerik ez eskaintzea ez litzateke batere zaila izango ez industrientzat, ez kateentzat, ez kontsumitzaileentzat, urteko per capita kontsumoa 70 litrokoa dela kontuan hartuta, urtean 7 euro gehiago izango bailitzateke. Igoera horrek katearen barruan sortutako balioa hobeto eta bidezkoago birbanatzea erraztu beharko luke.
Horregatik, lehen esan dudan bezala, nahiz eta min handia egin, sektoreak Gobernu zentralaren komodinera jo behar du ezinbestean, gaiari buruz hitz egiteko eta sektoreari etorkizunerako ikuspegia emango dioten gutxieneko oinarriak adosteko.
Ez naiz Luis Planas ministroa komodinarekin identifikatzen erraza den txistean eroriko, nahiz eta, egia esan, Estatuko behien sektorearen aurrean duen pasibotasuna ikusita (esnetarako nahiz haragitarako behiak), tentazio horretan erortzea zaila ez izan. Jakin dezala, orain txantxarik egin gabe, Luis jaunak (eta haren eskuineko eskuak, Fernando jaunak) abeltzaintza-sektoreak bere zerbitzuak behar dituela.
Adi egongo gara ikusteko ea zure jaun-andreek zerbitzu publikoari erantzuteko dauden, kate-maila boteretsuenek proposatzen dutenari erantzuteko dauden edo okerragoa dena, ea aulkia berotzeko eta denbora pasatzen uzteko dauden, deseroso eta haserretu gabe.
Bitartean, honekin amaitzen dut, itxaropentsu jarraitzen dut Euskadiko esnetarako behien sektorearen ekimenaren ibilerak, Esnearen Eskola aurrera ateratzeko lanean ari baita, Artzain Eskola arrakastatsuaren antzera, sektoreari argia eta itxaropena emango diona, esnearen inguruan interesa duten gazteei eta ez hain gazteei prestakuntza emateaz gain. Aurretik esandakoa esanda, ekimen paradoxikoa izan daiteke, baina, aldi berean, hil edo bizikoa.