Iñigo Urkullu lehendakariak Madrilgo Erkidegoak onartutako neurri fiskalen aurka hitz egin ondoren – Besteak beste, PFEZaren tarte guztiak puntu erdi jaitsi izana eta zerga propio guztiak kendu izana –, kontuan hartu gabe Ondarearen gaineko Zerga % 100ean hobarituta dagoela aspaldidanik, eta Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergak ere % 99ko murrizketak jasotzen dituela –, harrigarria da euskal patronalaren presidente Eduardo Diazek eta Aiaurrek lehiakortasuna berreskuratzea, euskal patronalaren alde egitea eta Confebask.
Baina mezu horren funtsa ez dago Euskadin garatzen den zerga-politikan oinarrituta, baizik eta eragile politiko, instituzional, ekonomiko eta sozial guzti-guztiek beren erantzukizunaren zati bat duten beste faktore batzuetan. Zerbaitek zerikusia izango zuen euskal gizartean aspaldidanik ezarri den autokonplazentzia maila altuak, nolabaiteko paralisi batera eraman gaitzakeenak; enpresari horiek, ETAren aurka erakutsi zuten sufrimendu estoikoaren ondoren, energia galdu dutela dirudien arren, eta batzuek beren konpainiak eskaintzarik onenari eta beren estrategia konfrontazioan eta gatazkan oinarritzen duten sindikatuei saltzen dietela, langileek lanera joatean erakusten duten absentismo handiarekin batera.
Kontua ez da errua besteei egoztea, baizik eta arduradun instituzionalek, enpresaburuek, sindikatuek eta euskal gizarteak, oro har, duten erantzukizun-maila onartzea, Euskadik Estatuko BPGan duen pisua % 6,24tik behera murrizteari dagokionez. Izan ere, oraindik ere Kupoa ordaintzen zaio Espainiako Estatuari, eta horri gehitu behar zaio I+Gko gastuan erreferentzialtasuna galdu izana, non beste erkidego batzuk, hala nola Madril, Katalunia eta Gaztela eta Leon, lidergoari eusten baitiote. Era berean, modu kolektiboan galdetu beharko da zergatik ari diren sortzen enpresa teknologikoen beste kontzentrazio-gune batzuk orain arte eguzkiaren eta hondartzaren jarduera turistikora bideratuta zeuden hirietan, hala nola Malagan edo Alacanten.
Ondarearen gaineko Zerga kentzeak, Zubiaurrek planteatzen duen bezala, ez du euskal patronalaren presidenteak iradokitzen duen panorama aldatzea ekarriko, marjinala delako eta euskal zergadunen % 1i bakarrik eragiten diolako. Horri, ordea, Sozietateen gaineko Zerga gehitu behar zaio, enpresa-jarduera eta, horrekin batera, ekonomiaren garapena bultzatzera zuzenduta dagoena. Are gehiago, Espainiako Merkataritza Ganberek eta Ekonomisten Elkargo Nagusiak egindako txosten baten arabera, EAE Estatuan presio fiskal txikiena zuen hirugarren erkidegoa zen, Kanarien eta Nafarroaren atzetik, 2018an % 9,20rekin, eta Madrilek, berriz, % 9,79rekin.
Euskadin zein gaizki gauden esateko Madril erreferentzia gisa jarri nahi denean, gogoan izan behar da Estatuko hiriburu izateagatik duen eragin xurgatzailea, alde batetik galtzen duena, zergak murriztuz, beste aldetik jasotzen duena, Estatuko Aurrekontu Orokorren bidez, zergadun guztiak madrildarrak izan edo ez izan, modu batera edo bestera ekarpenak egiten dizkietenak.
Zentzu horretan, Valentziako Ikerketa Ekonomikoen Institutuak (IVIE) duela urtebete egindako txosten bat gogoratzea ona izango da. Txosten horretan esaten zenez, zerga-jaitsieragatik Madrilek sartzeari utzi zion 4.100 milioi euroak hiriburutza-efektuagatik konpentsatzen zituen. Ezaugarri hori Estatuko lurreko, aireko eta trenbideko komunikazio guztien muina da, azpiegiturak gauzatzeko erabili den diseinu erradialaren, erakunde publikoen eta enpresa handien kontzentrazioaren, talentua erakartzearen eta beste autonomia batzuetako profesional kualifikatuen erakarpenaren eta ezagutzaren industrian duten indarraren arabera.
Estatuko sektore publikoak Madrilgo ekonomian duen pisua aipatzearren, kontuan hartu behar da enplegatu publikoen % 40 erakunde zentraletakoak direla, eta gainerako autonomia-erkidegoetan, berriz, % 15, EAE, Nafarroa eta Katalunia izan ezik, horiek eskumen-maila handia baitute. Hori guztia kontuan hartu gabe Madrilgo hiriburuan kokatuta dauden eta beste lurralde batzuetan ordezkaritzarik ez duten Estatuko erakunde publiko guztien zerbitzu zentralak, nahiz eta beren izaeragatik deszentralizatuta egon beharko luketen, hala nola Urrutiko Hezkuntzako Unibertsitatea (UNED) eta, begi-bistakoak ez diren arrazoiengatik, Itsas Salbamendu eta Segurtasunerako Elkartea.
Estatuko ministerioak eta erakunde publikoak leku bakar batean pilatzeak, Madrilen gertatzen den bezala, erakarpen-efektua eragiten du enpresa berrien instalazioan, eta langileen eta haien familien ondasunen eta zerbitzuen eskaria handitzen du. Interaction of Public and Private Employment: Evidence From German Governement Move izeneko zenbait azterlanen arabera (2018an egin zen), egiaztatu zen Alemanian, eremu batean kontzentratutako 100 langile publikoko, beste 55 lanpostu zuzen eta zeharkako 36 sortzen zirela sektore pribatuan.
Pablo Allende ekonomialariak bildutako datuen arabera, 1.735 enpresa handik (200 langile baino gehiago dituztenak) Madrilen dute egoitza, hau da, estatuko enpresa guztien % 30ek. Datuan sakonduz, 5.000 langiletik gorako konpainietara estrapolatzen badugu, emaitza ikaragarria da, Estatuan dauden 168 langileetatik erdia baino gehiago Estatuko hiriburuan baitaude. Alemaniarekiko konparazioa, EBko herrialderik deszentralizatuena baita bere eredu federalarekin, distantziak gaindituz gero Espainiako Autonomien Estatuarekin antza izan dezakeena, oso harrigarria da, halaber, bere hiriburuan, Berlinen, herrialde horretako lehen 50 konpainietatik bi bakarrik egotea kokatuta, eta Madrilen, berriz, 29, erdia baino gehiago.
Madril lehiakortasunaren eta inbertitzeko erakarpenaren adibide gisa jartzen denean, bere abantaila fiskalei esker, gastu sozial txikiena duen erkidegoa dela aipatu behar da, pandemian ospitaleak eta zaharren egoitzak zeuden egoera delikatuarekin egiaztatu ahal izan dugun bezala. EAEn, per capita osasun-gastua 2.000 eurokoa da; Madrilen, berriz, 1.200 eurokoa.
Horregatik, ez da ulertzen pandemiaren ondorioz azken urte eta erdian arlo ekonomiko eta sozialean bizi izan dugun esperientzia tragikoaren ondoren, jakinda baliabide publikoak behar-beharrezkoak izan direla, giza bizitzak ez ezik, enpresak ere salbatzeko, zuzeneko laguntzen, ERTEren eta ICO edo Elkargiren bidez instrumentalizatutako kreditu-lerro abantailatsuen bidez, batzuek zergak murriztea aldarrikatzen dutela, ezer gertatu ez balitz bezala. Zorionez, Keynes itzuli egin da eta badirudi denbora luzez itzuli dela.
Ondarearen gaineko zerga kentzeak, Zubiaurrek planteatzen duen bezala, ez du euskal patronalaren presidenteak iradokitzen duen panorama aldatzea ekarriko, marjinala delako eta euskal zergadunen % 1i bakarrik eragiten dielako