Industria-prezioen gorakada 1975eko otsailetik izan den handiena izan da, energiaren garestitzearen ondorioz. Industriako prezioen gorakada bultzatu zuten sektoreen artean energia nabarmentzen da. Elektrizitatearen eta gasaren prezioen gorakadaren ondorioz, zenbait enpresari gutxiago kostatzen zaie jarduera geldiaraztea, eta, horrekin batera, faktura energetikoaren koskari eustea. Inpaktua bereziki esanguratsua da industriako kontsumitzaile handien artean. Energiaren prezioak etengabe egin du gora udaberritik, gasaren prezioaren eta KOHak isurtzeko eskubideen gorakada ikaragarriak bultzatuta. Horrela jarraituz gero, hondamendia eragingo du, eta porrotak eta itxierak eragingo ditu. Beharrezkoa da epe luzerako kontratu gehiago egotea merkaturatzaile elektrikoekin

Industria-prezioak % 5,2 igo ziren abuztuan aurreko hilaren aldean, 1975eko otsailetik izan duten hileko gorakadarik handiena, eta urte arteko tasan % 23,6 igo ziren, abuztuan baino ia sei puntu gehiago eta 44 urteko epean izandako hazkunde errekorra, energiaren garestitzearen ondorioz, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) jakinarazi duenez.

Iraileko urte arteko gorakadarekin, 1977ko abendutik izandako igoerarik handienarekin, industriako prezioek elkarren segidako bederatzi hilabetetan urte arteko igoerak izan dituzte. Irailean industriako prezioen gorakada bultzatu zuten sektoreen artean, energia nabarmentzen da, bere urteko aldakuntza 18,6 punturaino igo baitzen, % 59,8ra arte, seriearen hasieratik –1976ko urtarrilean– izan duen tasarik altuena, energia elektrikoaren ekoizpenaren, garraioaren eta banaketaren garestitzearen eta, neurri txikiagoan, gasaren eta petrolioa fintzearen garestitzearen ondorioz.

Bitarteko ondasunek, bestalde, zazpi hamarren egin zuten gora urte arteko tasan, % 16,8ra arte, oinarrizko produktu kimikoen fabrikazioaren, burdinazko oinarrizko produktuen fabrikazioaren eta animalien elikadurarako produktuen fabrikazioaren kostu handiagoagatik. Kontsumo-ondasun ez-iraunkorren urte arteko tasa bi hamarren igo zen irailean, % 4ra arte, beste elikagai batzuen fabrikazioa eta haragiaren prozesatzea eta kon­tserbazioa garestitzearen ondorioz.

INEren arabera, energia kontuan hartu gabe, industria-prezioek urte arteko % 8,8ko igoera izan zuten irailean, abuztuan baino lau hamarren gehiago eta tasa orokorra baino ia 15 puntu gutxiago. Gainera, 1985eko urtarriletik izandako tasarik altuena da.

Hileko tasan (abuztutik irailera), industriako prezioek % 5,2 egin dute gora, 1975eko otsailetik izan duten gorakadarik handiena. Iraileko igoerarekin, zazpi hilabetez jarraian igo dira prezioak. Iraileko areagotzea, batez ere, energiaren prezioak % 14,1 igo direlako gertatu da, 1982ko abendutik izan den igoerarik handiena, energia elektrikoaren ekoizpenaren kostu handiagoagatik, eta tarteko ondasunen prezioak % 0,9 eta kontsumo-ondasun ez-iraunkorren prezioak % 0,3 igo direlako.

Industria-prezioen indizearen urteko tasak gora egin zuen irailean erkidego guztietan, abuztuarekin alderatuta. Igoerarik handienak Kanarietan, Balear Uharteetan eta Asturiasen izan dira, 17,4, 16,2 eta 16,1 puntuko igoerak, hurrenez hurren. Bestalde, Kataluniak, Valentziako Erkidegoak eta Errioxak izan zituzten gorakada txikienak: 2,1, 2,6 eta 2,9 puntu, hurrenez hurren.

Iraileko itxieran, erkidego guztiek zituzten industriako prezioen urte arteko tasa positiboak. 2020ko irailetik hona, industria-prezioak gehien igo diren eskualdeak Asturias (+% 61,5), Kanariak (+% 53,5), Balear Uharteak (+% 50,8) eta Andaluzia (+% 38,6) dira, eta aurrerapen txikienak Errioxari (+% 9) eta Nafarroari (+% 12,9) dagozkie.

Industria kolokan

Elektrizitatearen eta gasaren prezioen gorakadaren ondorioz, zenbait enpresari gutxiago kostatzen zaie jarduera geldiaraztea, eta, horrekin batera, faktura energetikoaren koskari eustea, bezeroen eskaerari erantzutea baino. Inpaktua bereziki esanguratsua da industriako kontsumitzaile handien artean. Sidenor siderurgiaren kasua da, 20 eguneko geldialdia iragarri baitu argiaren prezio neurrigabeengatik. Orain, ekoizpena era batera edo bestera murriztu duten beste konpainia batzuk ere erabaki horri gehitu behar zaizkio, hala nola Fertiberia (ongarriak), Ferroatlantica eta Asturiana de Zinc. Faktura izugarri igo da azken hilabeteetan, eta negozioaren marjinak kolokan jarri ditu. Ugazabek eta sindikatuek iragarri dute, igoerak jarraitzen badu, produkzio geldialdi eta itxiera gehiago izango direla.

Estatuko ekonomiak pandemiaren hilabete gogorren ondoren susperraldia aurreikusten duenean, energia gero eta lasta astunagoa bihurtzen hasi da. Prezioak etengabe egin du gora udaberritik, gasaren prezioaren eta KOHak isurtzeko eskubideen gorakada ikaragarriak bultzatuta. Sidenorren faktura, adibidez, hirukoiztu egin da azken urtean (60 eurotik 260 eurora megawatt ordua), eta kostuetan izan duen eragina esanguratsua izan da: % 25 gehiago, enpresaren datuen arabera.

Kostuen igoerak enpresa elektrointentsibo horiek (siderurgikoak, metalurgikoak eta kimikoak) eta funtzionatzeko gas asko behar dutenak (azulejo-lantegiak, adibidez) kolpatzen ditu bereziki. Konpainia horientzat, energia kostu guztien % 60 izan daiteke. Patronalak, Energia Kontsumitzaile Handien Elkarteak (AEGE), konpentsazioak eta salbuespenak eskatu ditu duela bost hilabete hasi zen igoerari aurre egiteko. Horrela jarraituz gero, hondamendia eragingo du, eta porrotak eta itxierak eragingo ditu. Enpresek beste herrialde batzuetan ez dauden kargak hartzen dituzte beren gain: abuztuaren amaieran megawatt ordua 96,82 euroan ordaintzen zutela uste dute, Alemanian baino 34 euro garestiago eta Frantzian baino 55 euro gehiago.

Era berean, patronalak uste du, Frantzian eta Alemanian, kontratu mota horiek guztizkoaren % 70 eta % 80 artean direla. Horrek lasaitasun handia ematen du. Hemen, alde biko kontratuak % 30era baino ez dira iristen, adierazi zuen duela gutxi Jose Antonio Jainaga AEGEko presidenteak. Kontratu horietako bat dutenek duten aurreikusgarritasuna, gainera, airean dago orain: Naturgy Iberdrolarekin eta Endesarekin batuko da, eta energia elektrikoa prezio finkoan hornitzeko kontratua duten bezero handiei hasi zaie jakinarazten prezioen gorakadaren ondorioz baldintzak berrikusteko asmoa dutela.

Ekainean, Gobernuak 100 milioi euroko konpentsazio gehigarria onartu zuen, industria elektrointentsiboari KOHen isurketen gainkostuei aurre egiten laguntzeko. Funts berri horiekin, konpentsazioak 179 milioi eurokoak dira, eta sektoreak uste du kopuru hori ez dela nahikoa, bi arrazoirengatik: batetik, Bruselak baimentzen duen 220 milioiko mugaren azpitik dagoelako, eta, bestetik, Alemaniak eta Frantziak ordaintzen dutena baino askoz txikiagoa delako. Konpentsazio horiek bat datoz Gobernuak irailean elektrizitatearen garestitzea arintzeko onartu zituen premiazko neurri iragankorrekin. Gobernuak diseinatutako planak hainbat neurri biltzen ditu. Horien artean, zerga-beherapenetan sakontzea –uda hasieran, BEZa % 10era jaitsi zen eta elektrizitatea sortzeko zerga eten zen–, elektrizitatearen gaineko zerga berezia % 5,11tik % 0,5era murriztuta; elektrizitate enpresa handiak behartzea epe luzera energia enkantean jartzera handizkako merkatua txikitzeko, eta aldi baterako murriztea, 2022ko martxora arte, oxidatu gabeko zentraletatik ateratzen diren aparteko mozkinen zati bat.

Trantsizio energetikoa

Isurketak murrizteko munduak egingo duen aldaketa historikoak, ziurrenik, energia berriztagarria sortzeko eta biltegiratzeko erabiltzen diren metal garrantzitsuenetako batzuen aurrekaririk gabeko eskaria eragingo du, hemendik 2050era bitarteko zero igorpen garbiko eszenatoki batean.

Ondorioz, kobaltoa eta nikela bezalako materialen prezioak igo egingo lirateke, eta horrek oparotasun-aldi bat sortuko luke esportatzen dituzten ekonomia nagusientzat, baina prezioen igoerak hamarkada honen amaierara arte iraun lezake, eta trantsizio energetikoa bera bere bidetik atera edo atzeratu.

Munduko ekonomiarentzat funtsezkoak diren metal industrialen prezioek gorakada handia izan dute pandemiaren ostean, ekonomiak berriro ireki ahala. Adibidez, litioaren prezioa –ibilgailu elektrikoen baterietarako erabiltzen da– 2020ko bere mailatik –gutxi gorabehera 6.000 dolar tona metriko bakoitzeko– hamarkada honen amaieran 15.000 dolarrera igo daiteke tona metriko bakoitzeko, eta maila altuetan mantendu 2030eko hamarkadaren zatirik handienean. Kobaltoaren eta nikelaren prezioek ere antzeko gorakadak izango lituzkete hurrengo urteetan. Metalen prezioen gorakada iraunkorrak onura ekonomiko handiak ere ekar ditzake.

Prezioak murrizteko estrategiak

2020. urtea COVID-19aren urtea izateagatik gogoratuko bada, 2021. urtea elektrizitatearen prezio historikoengatik gogoratuko dugu, besteak beste. Nola iritsi gara honaino? Zeintzuk dira labirinto energetiko hau ulertzeko gakoak? Nola amaitu elektrizitatearen prezioen igoera? Estatuko elektrizitatearen handizkako prezioaren igoera ikusgarria ez da fenomeno isolatu bat, eta ez dago lehengai horretan soilik zentratuta. Lehen mailako produktu asko, hala nola elikagai batzuk eta gasolioa, nabarmen garestitu dira. Hala ere, tarifa elektriko arautua duten kontsumitzaileen zati bat egoteak eta elektrizitatearen prezioa politikarien jaurtigai bat izateak megawatta komunikabideen azaletan jarri du udaz geroztik. Presio mediatiko eta politiko horren ondorioz, Gobernuak gero aldatu behar izan dituen erabakiak hartu zituen.

Hala ere, elektrizitatearen prezioaren igoera horren arrazoi nagusia Estatutik kilometro askotara sortzen da, gasak hartzen baitu elektrizitatea sortzeko kostuaren % 60 eta % 80 artean. Gasaren garestitzearen arrazoiak –pandemiaren aurretik eta bitartean oso maila baxuetan egon zen– Murphyren Legearekin daude lotuta. Ustekabean, bat egin dute botila-lepo ospetsuek eta aldi baterako beste faktore batzuek, hala nola ekoizpena eta inbertsioak murriztea, 2020ko martxoan egondako eskariaren geldialdiaren ondorioz; ondoren, negua eta udaberria hotzak izan ziren 2021ean, eta Europan gordetako erreserbak murriztu egin ziren.

Gasaren kostua igotzearen ondoriozko prezio elektrikoaren igoera horren eragina ez zen hain handia izan beharko kontsumitzaileen tarifan, gasak elektrizitatea sortzeko mixean duen pisua txikia baita, ekoizpen nuklear, berriztagarri eta hidraulikoak % 70 inguruko ekarpena egiten baitute. Prezio elektrikoaren igoerak hainbesteko zalaparta eragin izanaren arrazoia da bezeroen % 35 inguruk, nahiz eta eskariaren % 12 baino ez izan, oraindik tarifa arautuak dituela, erabaki politiko baten ondorioz poolaren prezioari lotuta daudenak, eta hori sistema marjinalista baten bidez eratzen dela (unitatearen prezio garestienak sistemaren prezioa finkatzen du). Argi dago bezeroen beste % 65ek epe luzeko kontratuak dituztela, eta ez dutela ikusiko beren tarifa hain modu zakarrean igotzen, baizik eta pixkanaka eta neurri txikiagoan, jasotzen duten energia gasari lotu gabeko ekoizpenetik baitator. Europako beste herrialde batzuetan, gasaren eta kontsumitzaileen tarifaren arteko harreman hori ez da hain estua.

Epe luzerako estrategia nagusia da berriztagarrietan inbertitzen jarraitzea eta instalazio-prozesu administratiboak azkartzea, erregai fosilekiko mendekotasuna murrizteko. Enpresek argitaratutakoaren arabera, proiektu asko daude instalatzeko, baina baimenen prozesua da inbertsioak atzeratzen ari dena. Gainera, errentagarritasunari buruzko zalantzarik sortzen ez duen arau-esparru bat behar da. Hala ere, berriztagarrietan aritzen diren enpresek ahalegin handiagoa egin dezakete proiektu horiek gizartean integratzeko, eta ingurumenean jasangarri eta erakargarri bihurtzen da instalatzen diren komunitateentzat, proiektu horien aurka dauden korronte batzuk geldiarazteko. Aldi baterako neurri aringarri bat enpresei eta familiei energia-subsidioak ematea da. Epe luzera, berriztagarrien osagaietan lehiakorra den industria europarra bultzatu behar da; izan ere, eguzki-panelei dagokienez, Ekialde Ertaineko eta Errusiako energia-mendekotasuna hedatzen ari gara Txinara erregaiei dagokienez.

Egilea Admin