Prezioek etenik gabe jarraitzen dute Gabonen aurreko urteko azken tarte honetan, eta erosketa-saskiko gero eta produktu gehiagori eragiten die, eta ez soilik elektrizitateari, argiaren gorakadaren ondorioz. Kontsumoko Prezioen Indizea (KPI) % 0,4 igo zen azaroan aurreko hilaren aldean, eta urte arteko tasa % 5,6an kokatu zen, urrian baino bi hamarren gehiago eta 29 urtetan izan duen mailarik altuena. Kasu honetan, batez ere elikagaien eta, neurri txikiagoan, gasolinen garestitzearen ondorio da, INEren arabera.
Azaroko datuarekin, 1992ko irailetik izandako altuenarekin, urte arteko KPIak ondoz ondoko hamaikagarren tasa positiboa du, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) astelehen honetan argitaratutako datuen arabera.
Estatistikaren arabera, KPIaren urte arteko portaeran elikaduraren eta, neurri txikiagoan, ibilgailu pertsonalentzako erregaien eta lubrifikatzaileen prezioen igoera nabarmentzen da, 2020ko azaroan izan zuten beherakadekin kontrastean. Horrela, argiaren gorakadak eragindako prezioen gorakadaren hasierako metxa beste produktu eta ondasun askotara zabaltzen da.
INEk, KPIaren datuen aurrerapenean, azpiko inflazioaren estimazio bat sartu du (prestatu gabeko elikagairik eta produktu energetikorik gabe), azaroan hiru hamarren igo dena, % 1,7ra arte, eta, beraz, KPI orokorraren tasa baino ia lau puntu beherago dago. INEk abenduaren 15ean argitaratuko ditu azaroko KPIaren behin betiko datuak.
Azaroko prezioen igoerak harien kontra jartzen du langileen erosteko ahalmena, ikusten baitute prezioak modu esponentzialean igotzen direla, % 5etik gora finkatuta, eta soldaten gorakada, berriz, ez dela maila horretara iristen. Hori izan zen, hain zuzen ere, Cadizeko metalaren gatazkaren arrazoietako bat, joan den astean, prezioen igoera hori jasotzen ez zuen eta bederatzi eguneko grebara eraman zuen hitzarmen baten negoziazioagatik.
Gainera, azaroko KPIaren datuarekin, Gobernua has daiteke datorren urtarriletik aurrera pentsioen balioa handitzeko kontuak egiten. Toledoko Itunak ezartzen zuen datorren urtetik aurrera prestazioen errebalorizazioa azken hamabi hilabeteetako batez besteko inflazioarekin egingo dela, erregistratutako azaroko datuarekin. Pentsioak % 0,9 igo dira 2021ean; beraz, Gizarte Segurantzak prestazioen gastua nabarmen handitu beharko du datorren urtarriletik aurrera.
Urte amaiera geldiezina
Urrian erosketa-saskia gero eta garestiagoa da, prezioen igoera orokorra ez baita gelditzen. KPIaren urte arteko tasa % 5,5era igo zen urrian, hau da, iraileko tasa baino 1,5 puntu gorago eta 29 urtetan izan duen mailarik altuenean.
Hainbat eta hainbat produktutan benetako kate-efektua eragin duen elektrizitatearen garestitzea dago errekor horren atzean, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) zabaldutako datuen arabera. Neurri txikiagoan, ibilgailu pertsonalentzako erregaiek eta lubrifikatzaileek eta ia industria guztietarako oso beharrezkoak diren gasak ere lagundu dute goraldian, baita elikagaiek ere.
Urriko datuarekin, 1992ko irailetik izandako altuenarekin, urte arteko KPIak zortzigarren tasa positiboa du jarraian. Otsailetik, hura geldituta zegoenean, prezioek gora egin dute etengabe hilabetez hilabete, eta modu esponentzialean egin dute gora. Abuztuko urte arteko tasa % 3,3koa izan zen irailean, % 4koa, eta urrikoa, % 5,5ekoa.
Iraileko datuak arrisku horren igoera iragarri zuen ekonomiarentzat, urte arteko % 4,4ko inflazioa erregistratu baitzen. Urrirako, aurreikuspenek % 5era hurbiltzen zuten tasa, baina azkenean nabarmen gainditu da. Hilabete honetan, elektrizitatea sortzeko kostua ia ez da lurretik 200 euro/MWh-ra jaitsi, eta zenbait errekor historiko erregistratu dira hileko egun batzuetan. Horrekin, fakturaren zenbatekoak gora egiten jarraitzen du nabarmen, nahiz eta Gobernuak espiral energetiko hori arintzeko neurriak hartu.
Elektrizitatearen goranzko prezio horiekin, balio-kate osoa efektu inflazionistatik kutsatzen joan da. Alde batetik, gero eta kontsumitzaile gehiagok (ez bakarrik PCBPa duten etxekoek) energia-gastuak handitu behar dituztelako, batez ere konpainia handien eta industrien kasuan. Hortik aurrera, kostuak garraioetara, elikadurara eta erosketa-saskia garestitzen duten mota guztietako produktuetara eramaten dira.
Sara Aagesen Energiako Estatu idazkariak gaur goizean Kongresuan gogorarazi duenez, Gobernuak irailaren 14an onartutako lege-dekretuaren ondoren, kontsumitzaileek ordaintzen duten elektrizitatearen fakturak 2018an baino % 60 zerga gutxiago eta % 96 kargu gutxiago ditu. Pedro Sánchez presidenteak 2021eko batez besteko fakturak duela hiru urtekoa gaindituko ez zuela hitzeman ondoren onartutako lege-dekretu horrek barne hartzen ditu, besteak beste, zerga-kostuaren gainbeherapena, aparteko mozkinen gainbeherapena.
Hala ere, azpiko inflazioak ere, elikagaiak eta produktu energetikoak kontuan hartzen ez dituenak, gora egin du, baina erritmo txikiagoan, % 1,4ra arte lau hamarren igoz. Nolanahi ere, arraste-efektuaren printzipio bat dago ekonomia osoan. Oraingoz ez da oso deigarria, baina gehiago egin dezake.
Hala adierazi zuen joan den astelehenean Pablo Hernandez de Cos Espainiako Bankuko gobernadoreak, urte honetarako BPGren hazkunde-aurreikuspenen «beheranzko berrikuspen esanguratsua» egin beharko dutela ohartaraziz. Hori guztia «ziurgabetasun handiko» egoera batean, pandemiaren garapenari hornikuntza-kateetako inflazio-joera eta «botila-lepoak» gehitu behar zaizkiola azpimarratu zuen, baliabideen urritasunagatik eta energia-prezioen garestitzeagatik.
De Cosek azpimarratu zuenez, kontsumo pribaturako errekurritutako deflaktorea % 1,3an geratu da, «Irailean baino bi hamarren gutxiago soilik», eta, horren arabera eguneratuz gero, 0,5 puntu baino gehiagoko berrikuspena ekarriko luke, eta ehuneko 1 bi urteetarako.
Bestalde, beste erakunde batzuek ere, hala nola Aurrezki Kutxen Fundazioak (Funcas), ohartarazi zuten prezioen igoera hori dela aurreikuspen ekonomikoak murrizteko arrazoi nagusietako bat. 2021ean ekonomia haziko da, baina erritmo motelagoan, eta espero zen susperraldia atzeratuko da.
Analista guztiek adierazi dute prezioen zurrunbilo hori koiunturazkoa dela egiturazkoa baino gehiago. Hau da, zenbait hilabetez geratzeko etorri da, argiaren igoeraren ondorioengatik. Hala ere, behin-behinekotasun hori hasieran espero zena baino handiagoa da. NDFk berak egoera hori bere gain hartzen du, eta uste du 2022ra arte ez direla prezioak erlaxatzen hasiko.