Negua, nire kasuan, urtero bi gertakizunekin hasten da: alde batetik, azaroaren hasieran, Azpeitiko Elosiaga baserriko Segurola familia artaldearekin gure etxearen aurretik igarotzen denean uda igaro ondoren etxera itzultzeko bidaian, uda ez dela eta, Aralarko larre menditarretan, non, nire publizitate-pilula doan, Beltzerra gazta zaporetsua egiten duen.
Bigarren gertaera Berastegiko Arregi jatetxeko babarrun jana da. Bertan, izen bereko familiak Tolosako babarrun goxoak eskaintzen dizkigu, sakramentuekin batera (odolkia, txorizoa, etab.), beganoentzat egokia ez dena, eta, nire kasuan behintzat, munduko gazta-tarta hobearekin borobiltzen dugu.
Ikusiko duzuenez, euskaldun on gisa, nire urteko egutegia ekitaldiz eta ekitaldiz josita dator, horietako asko lehen sektorearekin eta gastronomiarekin lotuta.
Bide batez, euskaldun zintzoez ari garela, ez nuke aukerarik utzi nahi latitude hauetan zehar mendeko albiste politikoari buruzko ohar txiki bat egiteko, eta hori historikoa dela esango nuke, Eusko Jaurlaritzaren (EAJ-PSOE) eta EHBILDUren arteko aurrekontu-akordioa besterik ez baita. Herrialdeko bi indar nagusien (EAJ eta EHBILDU) arteko akordio bat ez da batere ohikoa, gai guztiak eta erakunde guztiak aurrez aurre borrokatzen baitituzte, eta, akordioaren testua berrikusita, atentzioa eman dit, ez harritu, EHBILDUk bere lehentasunen artean lehen sektoreari buruzko bat bera ere ez planteatzeak. Ez da batere harrigarria, bestalde, Arnaldoren kalkulagailua kontuan hartzen badugu.
Lehen sektoreak gizarte modernoan eta, hedaduraz, komunikabideetan duen garrantzi eskasaren isla da, hobeto esanda, komunikabide guztietan dagoen informaziorik eza, salbuespenik gabe, Diputatuen Kongresuan Elikagai Katearen Legearen erreforma onartzeari buruzkoa. Lege hori oso garrantzitsua da sektore ekoizlearentzat, baina, gainera, eragin zuzena eta nabarmena du elikadura-katearen eraldaketatik elikadura-katearen arteko merkataritza-harremanetan.
Miguel Arias Cañete popularrak 2013an bultzatutako katearen legearen erreformak berrikuntza garrantzitsuak ekarri ditu, merkataritza-praktika desleialei buruzko 2019/633 Europako Zuzentarauaren transposiziotik haratago, zeinak maiatzerako transposizioa egin behar baikenuen, baina, hala ere, badirudi Lege honek ez duela jendearen interesa piztu, bide batez, beren zubiaz eta Parisera edo Pirinioetara egin beharreko bidaiaz kezkatuago.
Esan bezala, Luis jaunak, ministroak, 2020ko hasieran San Jeronimoko karreran errepideek mugiarazitako nekazarien animoak baretzeko aurkeztu zuen erreformak alderdi positibo asko biltzen ditu, egungo elikadura-katea hobea, justuagoa, gardenagoa eta orekatuagoa izan dadin. Hori bai, gai guztiak dira teorikoki baliozkoak, baina gobernuaren bultzada eta konpromisoa beharko dute, bestela, beste behin ere, paper bustia baino ez den lege bati buruz hitz egingo dugu.
Erreformak, esan bezala, alderdi positibo asko biltzen ditu, baina ez zorabiatzeko, nire ustez, bi gai nagusiei erreparatuko diet: galeretarako salmentaren berariazko debekuari eta nekazaritzako elikagaien kontratuek (nahitaezkoak 2013tik) benetako produkzio-kostua estali beharko dutela dioen betebeharrari.
Lehenengoan, galeretarako salmentaren debekuak, katearen luze-zabalean gertatzen diren merkataritza-transakzioei eragiten dienak, ezin izango du kate-maila bakar batek ere saldu hurrengo mailan, aurreko mailan erositako prezioaren azpitik, eta, gainera, bigarren gaiarekin lotuta, industriak edo lehen erosleak ekoizlearekin bete behar duen nahitaezko nekazaritzako elikagaien kontratuan, bermatu beharko da kalkulu objektibo batzuk estaliko direla ekoizpenaren kostu efektiboetarako.
Hori argi eta erraz ulertzen da, baina, imajinatuko duzuen bezala, praktikan jartzea zaila da; izan ere, lehenik eta behin, alderdi guztiek baliozko erreferentzia ofizial gisa hartuko dituzten kostuen analisiak egiteko ardura duten erakundeak, organismoak edo instituzioak zeintzuk diren finkatu behar da, eta bigarrenik, erreferentzia horiek nekazaritzako elikagaien kontratuetan sartu beharko dira. Gogoan izan Cañeteren legetik nahitaezkoak direla, horrela, prezioa ordaintzen den edo ordaintzen ez den.
Puntu honetara iritsita eta aurrekoetan adierazitakoa errepikatzen dudala jakinda, uste dut ekoizpen-sektoreak anbizio handiagokoa izan beharko lukeela, eta, ekoizpen-kostuak estaltzeaz gain, kontratuetan nekazaritza eta abeltzaintzako irabazien klausula bat nahitaez sartzea eskatu beharko lukeela, beste sektore ekonomiko batzuetan ohikoa den industria-mozkinaren antzera, kostuak estaltzeaz gain, gure ustiategietan beste ehuneko txiki bat lortzeko, eta, hartara, beste inbertsio batzuk egiteko.
Esan bezala, Elikagai Katearen Legea beste paper busti bat izango da Gobernu Zentralak bere makineria koipeztatzen eta bultzatzen ez badu kostuen erreferentziak eta PVPak finkatzeko eta Katearen Agentziak (AICA) ofizioz jarduten ez badu, katearen barruan botere-abusuen salaketak nekazariek aurkeztu arte itxaron gabe. Horretarako, ordea, ezinbestekoa da Luis jaunak ongietorri-jantzia alboratu eta kate-maila ahulenaren alde bustitzea, adierazpen publikoetan aitortu nahi duen bezala.