Mundu osoko ikertzaileen % 33 baino ez dira emakumeak, UNESCOk zientziari buruz egindako azken txostenaren arabera. Ordezkaritza hori are nabarmenagoa da eremu espezifikoetan, hala nola Adimen Artifizialean (IA), non emakumeek profesionalen % 22 baino ez duten ordezkatzen. Ez dirudi erreferente handirik dagoenik ere, 1901ean Nobel Sari zientifikoa sortu zenetik emakumeen presentzia % 4 baino gutxiagokoa izan baita.

Errealitatea da, ordea, gero eta emakume zientzialari gehiago daudela mundu osoan, eta ikusgarritasuna ematea da Women in Science I. Jaialdiaren helburuetako bat, L ‘Oréal Fundazioak eta UNESCOk astearte honetan antolatutakoa. Guztira 40 ikertzailek emakumeen bikaintasun zientifikoa nabarmendu zuten beren txostenen bidez, hala nola Argentinako CONICET zentro atomikoko ikertzaile nagusia eta 2019ko Emakumeak Zientzian Nazioarteko Sariaren irabazlea, Karen Hallberg, epe luzera baikor agertzen dena. «Zenbakiak pixkanaka handitzen ari dira, eta malda oraindik nahiko laua bada ere, positiboa da», adierazi zuen eztabaidan zehar STEMn emakumeak sustatuz mundu osoan.

Hala ere, zientzialariak aitortu du kultura-aldaketa sakona behar dela emakumeek zientzian aritzearen aldeko apustua egin dezaten. Ildo horretan, txostengileek adierazi zutenez, pandemiak eta horrekin batera doazen murrizketek agerian utzi dituzte sistema zientifikoan dauden desberdintasunak, eta genero-arrakala zabaldu dute.

Ekosistemen liderrarentzat eta Lurraren erabilera-aldaketarentzat eta NASAren Servir ekimeneko Lurraren estaldurarentzat, Afrika Flores, asko dago egiteko uztartzearen eremuan. Bigarren semea izan nuen pandemian, eta esan dezaket zein zaila izan zen hura lanarekin bateragarri egitea. Ez genuke sentitu behar familiaren eta gure karreraren artean aukeratu behar dugula, eta jarrera horretan gaude orain», deitoratu zuen. Zientzialariak, guatemalarra izan arren gaur egun Estatu Batuetan lan egiten duenak, herrialde honetan ordaindutako amatasun- eta aitatasun-lizentziarik ez egotea kritikatu zuen. «Sektorean genero-berdintasunari buruz hitz egiten dugunean, kontua ez da emakumeentzat bakarrik tratu mesedegarria eskatzea, ezta gure generoarentzako baldintza bereziak eskatzea ere; tratu-berdintasuna giza eskubideen gaia da», jarraitu zuen.

Izan ere, uztartze-, diskriminazio- eta sexismo-arazoengatik zientzialariak bertan behera uztea STEM karreretara sartzea baino arazo handiagoa da. Espainian, adibidez, 25 urtetik beherako gazteak % 57 dira ikerketa-erakunde publikoetan. 10 urte geroago, erdiak baino gutxiago dira ( % 48) eta 65 urte baino gehiagorekin soilik % 29 dira, Zientzia Ministerioak egindako Espainiako karrera zientifikoetan emakumeen egoerari buruzko azterlanaren arabera.

Françoise Combes-ek, Collège de France-ko Galaxien eta Kosmologiaren Katedrako irakasleak, eta L ‘Oréal-UNESCO For Women in Science 2021 Nazioarteko Saria jaso duenak, ziurtatu zuen bere zentroa zailtasun horien jakitun dela eta zailtasun horiek saihesteko ekimenak abian jarri dituztela. Hala, aipatu zuen, seme-alabak dituzten emakume gazteen kasuan, erakundeak urte bat edo gehiago ematen duela doktoretzak amaitzeko. – Ikasketak kontuan hartzen baditugu, gehiago dira emakumeak ( % 55) gizonak ( % 45) baino. Bigarren hezkuntzan ere nota hobeak ateratzen dituzte Matematikan eta Fisiscan, baina gero beste bide bat hartzen dute mutilen kontuak direla uste dutelako, azaldu zuen.

Ikerlariek, gainera, osasun-krisiak bizkortu duen iraultza digitala aipatu zuten, eta, kasu askotan, emakume gehiagori esparru zientifikora iristea erraztu diena. Afrika bezalako kontinente batean, aldiz, aurrerapen hori askoz ere mugatuagoa izan da, Ndoni Mcunu SouthSouthNorth-eko aldebiko konpromisoko buru eta Black Women in Science-ren sortzaileak kritikatu zuenez. Afrikar askok ez dute datuetarako sarbiderik, eta hori beste muga bat da. Ordenagailu eramangarri bat eskuratzea eta Afrikako zientzialari gisa Zoom-en bilera batera joan ahal izatea bezain gauza sinplea pribilegio bihurtzen da zure kasuan», azaldu zuen. Horregatik, laguntza-sareak sortzeko beharra azpimarratu zuen. “Garrantzitsuena da konturatzen ari direla emakume gazteagoengan eragina izan dezaketela”, ondorioztatu zuen.

Egilea Andoni Beitia