Ezagutzaren Mugako Sarien XIV. edizioak zientziak eta kulturak egungo munduaren erronka globalei arrakastaz aurre egiteko duten ahalmena ospatu du, hala nola pandemia eta ingurumenaren degradazioa, Carlos Torres Vila BBVA Fundazioko eta BBVA Taldeko presidenteak nabarmendu duenez.
Bilboko Euskalduna Jauregian egindako ekitaldian, ikerketa zientifikoan eta sorkuntza artistikoan munduko 14 lider aintzatetsi dituzte. Ekitaldia BBVA Fundazioko presidenteak eta Rosa Menendez Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Nagusiko (CSIC) presidenteak zuzendu dute, eta Juan Mari Aburto Bilboko alkateak inaugurazio-hitzaldia egin du, Iñigo Urkullu lehendakariaren amaiera-hitzaldiarekin batera.
“Zientzia boteretsua da eta etorkizun solidarioagoa, justuagoa eta iraunkorragoa diseinatzeko aukera ematen digu”, azpimarratu du Rosa Menendez CSICeko presidenteak bere hitzaldian.
Ekitaldian sarietako zortzi kategorietako nazioarteko epaimahaietako 30 bat kidek ere parte hartu dute, Europako eta Ipar Amerikako unibertsitate nagusietako batzuetatik etorriak.
Espainiako zientzia- eta kultura-sorkuntzako komunitatearen ordezkari izan dira, halaber, berrogeita hamar bat erakundetako ikertzaileak eta akademikoak, gure herrialdeko unibertsitate garrantzitsuetako errektoreak barne, bai eta ikerketa-zentroetako eta museoetako zuzendariak ere.
Katalin Karikó, Drew Weissman eta Robert Langer Biologia eta Biomedikuntza kategoriako saridunek oinarrizko ikerketaren garrantzia aldarrikatu dute epe luzerako apustu gisa, “Ezinbestekoa baita etorkizuneko aurrerapen handien haziak ereiteko eta, beraz, gizateriaren erronkei arrakastaz aurre egiteko, nahiz eta haien onurak berehalakoak ez izan”.
“Izotz lekukoak bide harrigarria dira Lurraren klima eta ingurumen aldaketak ikertzeko, atmosferan dagoen guztia erregistratzen dutelako eta denboran izoztuta uzten dutelako”, azaldu du Lonnie Thompsonek, Ellen Mosley-Thompsonekin batera Klima Aldaketaren kategorian saritua.
Kontserbazioaren ekologia
Ohioko Estatu Unibertsitateko bi glaziologoek glaziarren urtzeari buruz egindako ikerketen bidez erakutsi dute egungo klima-aldaketaren azkartasunak ez duela aurrekaririk.
Simon Levin irakasleak, Lenore Fahrig eta Steward Pickettekin batera Kontserbazioaren Ekologia eta Biologia kategorian saritua, antzeko mezua zabaldu du zientziak ingurumenarekin lotutako beste “mehatxu existentzialaren” aurrean egindako aurrerapenei buruz: “Biodibertsitatearen galera galanta”.
Mugak sariak ekosistemen azterketan espazio fisikoaren dimentsioa sartzeagatik, lurraldearen zentzuan eta eskala anitzetan, eta giza sistemen eta sistema naturalen arteko elkarrekintza kudeatzeko duten eginkizuna kontuan hartzeagatik aintzatetsi ditu.
Ekonomia, Finantzak eta Enpresen Kudeaketa eta Gizarte Zientziak sailetako saridunak sare sozial eta ekonomikoetako ikertzaile garrantzitsuenetako bi izan dira: Matthew Jackson eta Mark Granovetter, biak Stanfordeko Unibertsitateko katedradunak.
Bi gizarte-zientzialari horien ekarpen sarituek eragin handia izan dute, modu independentean, gizabanakoek, enpresek eta erakundeek dituzten harreman pertsonalen eta taldekoen artean, bai eta haien gizarte- eta ekonomia-jardunaren artean ere, besteak beste, lanbide-karreran, errenta-mailan edo finantza-mendekotasunean.
Ildo beretik jo du Granovetter irakasleak, iradoki baitu ekonomia klasikoak ez zituela bere dimentsio osoan baloratzen ekintza ekonomikoaren oinarri sozialak. “Iruditzen zitzaidan ez nuela behar beste kontuan hartzen jarduera ekonomiko guztia sare ekonomikoetan sartuta dagoela.
Oinarri sozialak aintzat hartzea
Ildo beretik jo du Granovetter irakasleak, iradoki baitu ekonomia klasikoak ez zituela bere dimentsio osoan baloratzen ekintza ekonomikoaren oinarri sozialak. “Iruditzen zitzaidan ez nuela behar beste kontuan hartzen jarduera ekonomiko guztia interakzio sozialeko sareetan sartuta dagoela, eta horrek ekonomia hutsetik haratagoko interakzioak barne hartzen dituela”, esan du.
Charles Fefferman Princeton Unibertsitateko irakasleak eta Jean-François Le Gall Paris-Saclay Unibertsitateko irakasleak matematikako bi arlotan egindako funtsezko ekarpenengatik saritu dituzte.
Judea Pearl irakasleak, Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologietan saritua Adimen Artifizialari egindako ekarpen aitzindariengatik, bere diskurtsoan azaldu duenez, makina bat gizaki gisa pentsatzeko gai izan dadin konpondu nahi izan dituen arazoek gure garunak nola funtzionatzen duen ulertzeko balio izan diote.
Ezagutzaren Mugako Sarien arkitekturak berdintasunean kokatzen ditu ezagutza zientifikoaren eta Musikaren eta Operaren arteko zazpi esparru horiek, eta kategoria horretan Philip Glass konpositore iparramerikarra saritu dute XIV. edizio honetan.
Onarpen hitzaldian, Glassek sariaren garrantzia azpimarratu du, “Bizirik dauden eta bizi garen munduari buruz lan egiten eta idazten duten pertsonak” aintzatesteagatik. Musika idazten ikasten hasi zenean, Glassek, zeremonian kontatu duenez, ikusi zuen sortzeko erabiltzen zituen gaitasun batzuk fisika edo matematika ikasten zuenean behar zituen berberak zirela.
Lehendakariaren mezua
Artea eta zientzien arteko harremana naturala da konpositorearentzat, eta itxuraz urrunak diren bi mundu batu ditu bere obran, Einstein, Galileo, Kepler edo Stephen Hawking bezalako pertsonez interesatuz. Pertsona horiek “oso erradikalak izan ziren beren bizimoduan eta bizi ziren mundua aldatu zuten”.
Amaierako mezua Lehendakariaren ahotsean geratu da, eta sarituei zuzendu zaie zorionak emateko eta beren lan eta ikerketekin “eraldatzen ari den mundu baterako etorkizuneko aukerak eta konponbideak irekitzen” ari direla adierazteko.
“Globalki murgilduta gauden hiru eraldaketa handiri arrakastaz aurre egin behar dion mundu berri bat:
Teknologiko-digitala; Energetiko-ingurumenekoa eta Demografiko-soziala eta sanitarioa. Hiru trantsizio horiek oso presente egon dira edizio honetan, eta saritutako lan zientifikoek gure zibilizazioa positiboki aldatzen lagunduko dute, gaur egun ezagutzen dugun bezala “, esan du.
Zentzu horretan, ezagutza hori gizateriarentzako irtenbide berrietan gauzatuko dela esan du. “Sari hauen helburua ezagutza guztion ondasun gisa sustatzea da, mugarik gabe. Hori da gure garaiko erronkei aurre egiteko tresnarik onena “, adierazi du.
“Harro gaude Bilbo, Bizkaia eta Euskadi Basque Country, Fundazioaren sorlekuak, zuen lanaren aintzatespena munduari aurkezteko oinarri izateaz. Harro gaude gure Herria ezagutzaren mugan kokatzeaz “, gaineratu du.
Halaber, nabarmendu du Euskadi “anbizioan, berrikuntzan eta ikuspegi globalean” oinarrituta birmoldatzen jakin duen herrialdea dela, eta ez duela galdu “ezagutzeko ilusioa, jakiteko jakin-mina eta hazteko anbizioa”. “Giza Garapen Iraunkorraren etengabeko bilaketa hori”, zehaztu du.
Azkenik, eskerrak eman dizkie BBVA Fundazioari eta CSICi “ezagutza globalaren” nazioarteko ekitaldi hau antolatzeagatik. “Nire zorionak sari honekin aintzatetsitako pertsonei. Gizadiaren zerbitzuan eredu zarete. Eskerrik asko ezagutzaren, zientziaren eta kulturaren bide honetan argitzeagatik, laguntzeagatik eta animatzeagatik “, amaitu du.