Euskal AEn bizi diren okupatuen % 28,7k diote zailtasun ugari dituztela lana eta seme-alaba adingabeen zaintza bateragarri egiteko, eta % 25,9k diote zailtasun-maila bera duela mendeko pertsonei arreta emateko orduan, Eustatek prestatutako datuen arabera. Zailtasun-maila altu hori pertsona okupatuen % 25,8k ere jaso du, lana eta jarduera pertsonalak uztartzeko orduan. Genero-ikuspegiari dagokionez, nabarmendu behar da, gizonek eta emakumeek antzematen duten zailtasunari dagokionez, alde handiena lana eta seme-alaben zaintza bateratzeko orduan gertatzen dela; emakumeen kasuan % 25,8 eta, gizonetan, % 31,4.

Seme-alaben eta mendeko pertsonen zaintzan egunean ematen den denborari dagokionez, desberdintasunak daude gizonek eta emakumeek erabilitako denboraren artean. Hala, etxetik kanpo lan egiten duten eta 15 urtetik beherako seme-alabak dituzten emakumeek egoera berean dauden gizonek baino 1,4 ordu gehiago ematen dituzte egunean, batez beste, haien zaintzan (4,9 eta 3,5 ordu, hurrenez hurren). Gainera, emakumeen erdiek, % 51,6k, 5 ordu edo gehiago ematen dituzte egunean adingabeak zaintzen, eta gizonen kasuan ehunekoa laurdena da (% 27,2); % 34k 2 ordu edo gutxiago ematen dituzte seme-alaben zaintzan.

Era berean, okupatuek haien kargura dauden mendekoak zaintzen ematen dituzten orduei dagokienez, batez beste, emakume okupatuek hiru ordu laurden baino gehiago ematen dute egunean gizonek baino (2,2 eta 1,4 ordu, hurrenez hurren).

Euskal AEko emakume eta gizon okupatuen arteko etxeko lanen banaketa ere oso desberdina da: hamar gizonetik ia bederatzik –% 85,3– 2 ordu edo gutxiago ematen dituzte eginkizun horietan, eta hamar emakumetik hiruk –% 30,2–, 3 edo gehiago.

Gizonek eta emakumeek zaintzetan eta etxeko lanetan ematen duten denboran dagoen aldeari dagokionez, datuek erakusten dute denboran zehar murrizten doala. Nahiz eta 2011n desberdintasun hori etxeko lanetan 0,9 ordukoa izan, seme-alaben zaintzarako 1,9 ordukoa izan eta mendekoen zaintzarako 1,2 ordukoa izan, 2021ean desberdintasun horiek murriztu egin dira, eta 0,5 ordukoa, 1,4koa eta 0,8koa da, hurrenez hurren.

Eginkizunen banaketa desberdin horrek dakar emakume okupatuen % 15,1 ez egotea batere pozik haren ezkontideak edo bikoteak eskaintzen duen lankidetzarekin etxeko eginkizunak egitean. Ordea, gizon okupatuen ehuneko handi bat oso pozik dago haren bikotearen parte-hartzearekin (% 69,7). Hala ere, edo horregatik zehazki, etxeko lanetan ematen duten denborari dagokionez oso pozik dagoen gizonen ehunekoa (% 45,1) emakumeenaren oso antzekoa da (% 44,1).

Lanaldia eta egonkortasuna, hobekien baloratutakoak

Nabarmentzekoa da emakume okupatuek adierazten dutela pozago daudela haien ondorengoen zaintzarekin –% 59,3k oso pozik dagoela dio– eta mendeko pertsonekin –% 48,8–; gizon okupatuetan, ehuneko horiek behera egiten dute, eta % 53,7koa eta % 44,6koa dira, hurrenez hurren.

Oro har lanarekiko gogobetetasuna dela eta, balorazio orokorra 7,3koa da (10en gainean); zenbait desberdintasun daude, alderdi zehatzei dagokienez. Balorazio txarrena jaso duen alderdia lan-sustapenarena da (4,3); ondoren, ordutegien malgutasuna eta lanaldiko atsedena (6,5), eta soldata-ordainsaria (6,6). Balorazio onena izan duten alderdiak lanaldia eta egonkortasuna (7,3) eta oporrak eta baimenak (7,2) dira.

Biztanle okupatuen % 21,4k normalean haien lanerako ezarritako edo aurreikusitako orduak baino gehiago sartu behar izaten dituzte eta % 17,9k batzuetan egiten dute.

Igoera izan da, 2011ren aldean, lanaldia luzatu behar duten pertsonen ehunekoan. Denbora ia beti luzatzen den kasuetan, 4 puntu areagotu da ehunekoa, eta denbora batzuetan luzatzen den kasuetan, 1,7 puntu.

Bestalde, gizon okupatuen % 17,6k uste dute oso kaltegarria izango litzatekeela haientzat aitatasun-baimena eskatzea. Hala ere, gizonen % 8,2k baino ez dute uste aitatasunak eragin nabarmena izan lezakeela haiengan, emakume okupatuen % 19,3ren aldean; izan ere, emakume horiek uste dute amatasunak sustapen-desberdintasunak eragin ditzakeela haiengan. Familia-motiboengatik eszedentziak edo lanaldi murriztuak eskatzeak lanbide-sustapenean eragina izateko beldurra pixka bat handiagoa da emakumeen artean gizonen artean baino (% 30,2 eta % 27,6, hurrenez hurren).

Soldatarik gabeko egunak eskatzea

Lana, familia eta norberaren bizitza uztartzeko neurrien barruan, denbora baterako absentziak biztanle okupatu gehienen esku daude, eta, ondoren, soldatarik gabeko egunak eskatzeko aukera. Gainera, pertsona okupatuen ia erdiek diote zailtasun gutxi dutela eszedentziak edo lanaldi-murrizketak lortzeko.

Irteteko ordutegi malgua, kontziliazioa hobetzeko beste tresna bat, hura balia dezaketen okupatuen ia erdiek (% 47,1) baliatzen dute. Generoaren ikuspegitik, gizonak dira onuradun handienak; izan ere, % 50,6k ordutegiaren aldetiko malgutasuna dute eta, emakumeen kasuan, % 43,3k. Aurreko urtearen aldean, 4,8 puntuko igoera antzeman da ordutegi malgua dutenen ehunekoan; 2020an, biztanleen % 42,3k kontziliaziorako bide emateko neurri hori baliatzen zuten eta, 2021ean, ehunekoa % 47,1era igo da.

Etxeko lanari dagokionez, ez dago alde handirik aurreko urtearekin alderatuta; hala ere, batzuetan etxean lan egiten duten pertsonen ehunekoa 3 puntu igo da (% 7,3tik % 10,3ra), eta gutxienez egunen erdietan lan egiten dutenena 2,4 puntu jaitsi da (% 10,8tik % 8,4ra). Duela 10 urteko egoerari erreparatzen badiogu, igoera ikusten da (ehuneko +5,3 puntu) intentsitate handiagoarekin edo txikiagoarekin etxetik lan egiten duten pertsonen ehunekoan.

Lanaldi zatituaren beherakada

Lanaldi motei dagokienez, etengabeko beherakada antzeman da lanaldi zatitua duten pertsonen ehunekoan. 2011n, pertsonen % 40,8k goizeko eta arratsaldeko lanaldian baino ez zuten lan egiten; 2021ean, ehuneko hori jaitsi egin da eta % 30,6k egiten dute hala lan. Beraz, gora egin du lanaldi jarraituan (2011n % 50 ziren eta, 2021ean, % 55,5) edo mistoan (2011n % 13,4 ziren eta, 2021ean, % 13,8) lan egiten duten pertsonen ehunekoak.

Bikoteko kide biek lan egiten duten etxeetan, aitaren edo amaren lanaldian zehar adingabeen zaintza kasuen % 89,8an ikastetxeei dagokie; % 4,7an, bi okupatuei, eta % 3,7an, senitartekoei edo ordainpean ez dauden pertsonei.

Etxe horietan, lanaldian adingabeak medikuarenera eraman behar direnean, gaixorik daudenean edo eskolarik ez dutenean, haien noizik behingo zaintza, kasu gehienetan, bi gurasoek egiten dute (kasuen % 64,4), eta, gutxiagotan, familiartekoek edo ordainpean ez dauden pertsonek (% 17,5), amak (% 11,5), edo aitak (% 4,1).

Azkenik, laneko lehentasunei dagokienez, biztanleria okupatuak nahiago du soldatakoa izan (% 84,4), autonomoa baino (% 15,6), eta nahiago du sektore publikoan lan egin (% 61,9) sektore pribatuan baino (% 38,1), eta modu orekatuagoan aukeratzen du enpresa handien (% 53,5) eta txikien (% 46,5) artean.

Egilea Andoni Beitia